Φανταστείτε να ξυπνούσατε μια μέρα σ’ ένα δωμάτιο και να μη θυμόσασταν απολύτως τίποτα. Να έχετε ξεχάσει όχι μόνο όσα αφορούν εσάς και τον κόσμο που σας περιβάλλει, αλλά ακόμη και τη μητρική σας γλώσσα. Να θέλετε να εκφραστείτε, να επικοινωνήσετε, αλλά να έχετε αποκλειστεί από τον κόσμο της γλώσσας. Αγχωτικό, έτσι;

Τον Σεπτέμβριο του 1943 σε μια προβλήτα κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Τεργέστης βρίσκεται βαριά τραυματισμένος ένας άνδρας. Δεν θυμάται ποιος είναι και από πού έρχεται. Τα ρούχα που φοράει και ένα μαντήλι με αρχικά, οδηγούν τον γιατρό Φρίαρι, που τον φροντίζει, να συμπεράνει ότι είναι ο Φινλανδός στρατιώτης Σάμπο Κάργιαλαϊνεν. Ο γιατρός, Φινλανδός και ο ίδιος, με ανοικτούς λογαριασμούς στην πατρίδα του, τον περιθάλπει και τον στηρίζει φροντίζοντας να τον στείλει στο Ελσίνκι, όπου πιστεύει ότι ξαναμαθαίνοντας τη γλώσσα του θα ανακτήσει και την χαμένη του ταυτότητα. Στο Ελσίνκι, εν μέσω του πολέμου μεταξύ Φινλανδών και Ρώσων, ο Σάμπο, προσπαθεί να ξυπνήσει τη μνήμη του και να μάθει φινλανδικά.

Ο Μαράνι επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία του Σάμπο μέσα από τα σκόρπια χειρόγραφά του στα οποία, με στοιχειώδη φινλανδικά, κατέγραφε ό,τι τον ενδιέφερε από συμβάντα, επιστολές, σκέψεις, λίστες ρημάτων και στίχους της Καλεβάλα, του εθνικού έπους της Φινλανδίας. Η μοναξιά του, η απόγνωσή του και οι σκέψεις για το τι θα κάνει με τη ζωή του, βρίσκονται στην καρδιά της ιστορίας. Ο γιατρός Φρίαρι έχει καταγράψει, συμπληρώσει και επιμεληθεί τα αποσπάσματα αυτά του Σάμπο, ώστε να βγάζει νόημα η ιστορία του, γλιστρώντας κάπου κάπου και στη δική του ιστορία και τη νοσταλγία που αισθάνεται για την πατρίδα του.

Με φόντο το σκηνικό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το βιβλίο «Νέα Φινλανδική Γραμματική» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΑΙΩΡΑ, μεταφρασμένο εξαιρετικά από τη Δήμητρα Δότση, περιγράφει την αγωνία ενός τραυματία πολέμου που προσπαθεί να μάθει από την αρχή τη γλώσσα που έχουν συμπεράνει ότι είναι η δική του για να μπορέσει να εντάξει πάλι τον εαυτό του σε μια πατρίδα, μια οικογένεια, μια ζωή.

Η μαεστρία του Μαράνι είναι εμφανής στην εισαγωγή του βιβλίου, όπου ενώ δίνει αρκετές πληροφορίες και προοικονομεί την ιστορία, δεν αποκαλύπτει την εξέλιξή της. Το βιβλίο εντυπωσιάζει με την απλότητα της γραφής του, που επιτρέπει να αναδυθούν δυνατές έννοιες και προβληματισμοί, όπως αυτός της χειραγώγησης της ανθρώπινης ταυτότητας. Διάχυτη είναι η ευαισθησία και η μελαγχολία, με μια χροιά τραγωδίας και ιστορίας, που δεν συναντάμε συχνά. Το στοιχείο του μυστηρίου και ένας υπαινιγμός ιστορίας αγάπης τοποθετούνται σε δεύτερο πλάνο.

Ο συγγραφέας εξετάζει πώς η συλλογική μνήμη και η πολιτισμική ταυτότητα ενός έθνους αντανακλάται στη γλώσσα του, αλλά και τον τρόπο που η γλώσσα δίνει σχήμα στις σκέψεις μας και στον κόσμο μας και όταν αυτή δεν υπάρχει οι συνέπειες είναι ολέθριες, όπως αποδεικνύει με την απέλπιδα απομόνωση του ήρωά του.

Ο Μαράνι, είναι επαγγελματίας μεταφραστής και αγαπά ό,τι έχει σχέση με τις γλώσσες. Επινόησε την Europanto – μια γλώσσα που περιέχει στοιχεία από όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες – και σ’ αυτή γράφει άρθρα σε εφημερίδες. Όπως είναι αναμενόμενο λοιπόν, έχει καταγράψει με λεπτομέρεια τη δομή της φινλανδικής γλώσσας, την οποία συνδέει με αρχαίους μύθους και θρύλους της χώρας.

‘Κατά βάθος εμείς ήμασταν πάντα λουθηρανοί. Πολύ πριν γίνουμε χριστιανοί. Οι ήρωες της Καλεβάλα είναι ήδη λουθηρανοί κατά τον ίδιο τρόπο που ο Αχιλλέας και ο Οδυσσέας είναι ήδη ορθόδοξοι. Η κατεργαριά του Οδυσσέα απευθύνεται σε μια εκλεπτυσμένη και σκεπτιστική κοινωνία, μαθημένη στις παγίδες του συλλογισμού. Ο λόγος του Βαιναμοϊνεν είναι μια βραχογραφία άμεση και απλή, είναι το πρώτο χτύπημα της σμίλης πάνω στην ακατέργαστη πέτρα. Οι θεοί του Ολύμπου γίνονται ένα με τους ανθρώπους, διαπληκτίζονται και διαπραγματεύονται μαζί τους. Ο θεός Ούκο δεν κατεβαίνει ποτέ στη γη: κρίνει τις πράξεις μας και μετά μας στέλνει το φως ή το σκοτάδι, την τιμωρία ή την επιβράβευση. Η Ειμαρμένη των Ελλήνων είναι ιδιόρρυθμη, ξεχειλίζει από ειρωνεία. Μετατρέπει τους απλούς βοσκούς σε τρανούς πολεμιστές. Θεωρείται αδυσώπητη, αλλά οι επιπτώσεις της μπορούν τελικά να μετριαστούν. Το πεπρωμένο των Φίννων ηρώων είναι βάναυσο, αμετάκλητο. Μετατρέπει τρανούς πολεμιστές σε απλούς βοσκούς που εκτίουν την ποινή τους μέχρις εσχάτων.’ σελ.151

Εκδόσεις : ΑΙΩΡΑ