Οι αναγνώσεις της Λέσχης Ανάγνωσης Passe Partout Reading κατά τη διάρκεια του 8ου κύκλου συναντήσεων (Σεπτέμβριος 2023 – Ιούνιος 2024) αφορούν στις διαφορετικές μορφές Απώλειας που συναντώνται στη λογοτεχνία : ο θάνατος ενός κοντινού προσώπου, η απώλεια της πατρίδας, της πίστης, των ψευδαισθήσεων, μιας φυσικής ικανότητας, της ελπίδας, ενός έρωτα.

Διαβάζουμε και διερευνούμε το αποτύπωμα του θανάτου, του χωρισμού, του αποχαιρετισμού, της έλλειψης στους στοχασμούς των συγγραφέων και στις ιστορίες των ηρώων δέκα βιβλίων :

Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου 2023

ΧΡΟΝΟΚΑΤΑΦΥΓΙΟ

Συγγραφέας Georgi Gospodinov, μετάφραση Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ

Στο Χρονοκαταφύγιο ο Γκοσποντίνοφ με τρυφερότητα, χιούμορ και μοναδική ενσυναίσθηση παρατηρεί τη σύγχρονη Ευρώπη και δημιουργεί δύο παράλληλες χώρες: το παρελθόν και το μέλλον.
Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ συναντά τον Γκαουστίν, έναν περιπλανώμενο στον χρόνο ταξιδιώτη, που έχει αποσυνδέσει τη ζωή του από τη σύγχρονη πραγματικότητα και έχει δημιουργήσει την «κλινική για το παρελθόν». Πρόκειται για ένα ίδρυμα που προσφέρει μια πρωτότυπη θεραπεία για τους πάσχοντες από Αλτσχάιμερ: κάθε όροφος αναπαράγει λεπτομερώς μια δεκαετία του περασμένου αιώνα. Οι ασθενείς χάνουν την αίσθηση του παρόντος και του μέλλοντος και μεταφέρονται πίσω στον χρόνο, ξεκλειδώνουν και αναβιώνουν τις αναμνήσεις τους.
Ο ΓΚΟΣΠΟΝΤΙΝΟΦ με την υπέροχα αποσπασματική γραφή του αποδεικνύει, ξανά, ότι μπορεί να μας ξαφνιάζει και να μας κρατά σε εγρήγορση. Τι σημαίνει άνοια, τι είναι το γήρας, πώς επιλέγει κανείς τον κόσμο που θα ζήσει αλλά και τι θα κρατήσει από τον εαυτό του πριν πεθάνει, τι σημαίνει Δύση και τι Ανατολή, πόσο απέχει το έθνος από τη μύγα; Τι είναι ο θάνατος;
ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΣ την ειρωνεία και τη νοσταλγία, και εναλλάσσοντας διαφορετικά είδη γραφής ο συγγραφέας διερευνά το τέρας του παρελθόντος και πώς αυτό επηρεάζει μια ζωή με αβέβαιο μέλλον.
«Δεν είναι παράξενο, μου είπε κάποτε ο Γκαουστίν, πάντα πεθαίνουν οι άλλοι, εμείς οι ίδιοι όμως ποτέ».

Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2023

ΑΟΥΣΤΕΡΛΙΤΣ

Συγγραφέας Winfred-Georg Sebald, μετάφραση Ιωάννα Μεϊτάνη, Εκδόσεις ΑΓΡΑ

Το τελευταίο και έσχατο μυθιστόρημα του W. G. Sebald, ενός από τους πιο ιδιαίτερους συγγραφείς της εποχής μας, αφηγείται την ιστορία του Ζακ Άουστερλιτς, ενός άντρα που όταν ήταν παιδί στερήθηκε πατρίδα, γλώσσα και όνομα, και που τώρα δεν μπορεί να αισθανθεί οικεία πουθενά στον κόσμο και αναζητά απεγνωσμένα την ταυτότητα της καταγωγής του. Μέσα στη σκοτεινή αίθουσα του σιδηροδρομικού σταθμού της Αμβέρσας, έτσι αρχίζει τη διήγηση ο αφηγητής, στεκόταν ένας άντρας: με όψη νεανική, ξανθός, με βαριές αρβύλες πεζοπορίας, μπλε εργατικό παντελόνι κι ένα παλιό σακίδιο απορροφημένος να σημειώνει και να σχεδιάζει σ’ ένα τετράδιο. Ο αφηγητής τον παρατηρεί γοητευμένος, κι έτσι αρχίζει μια σχέση που τον μαγεύει όλο και περισσότερο και διαρκεί δεκαετίες, άλλοτε πιο στενή, άλλοτε πιο απομακρυσμένη. Ο αινιγματικός ξένος ονομάζεται Άουστερλιτς, και καθώς η τύχη κάνει τους δυο άντρες να συναντιούνται αναπάντεχα σε διάφορα μέρη, αρχίζει να αποκαλύπτεται βήμα βήμα η ιστορία της ζωής αυτού του μοναχικού περιηγητή.

Τετάρτη 22 Νοεμβρίου, 2023

Η ΕΓΓΟΝΗ

Συγγραφέας Bernhard Schlink, μετάφραση Απόστολος Στραγαλινός, Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ

Καλοκαίρι 1964. Μια φοιτήτρια από το ανατολικό τμήμα του Βερολίνου και ένας φοιτητής από το δυτικό ερωτεύονται. Εκείνος τη βοηθάει να αποδράσει από την Ανατολική Γερμανία και ζουν μαζί. Μόνο μετά τον θάνατο της Μπίργκιτ ο εβδομηντάχρονος πλέον Κάσπαρ ανακαλύπτει το μυστικό που η σύζυγός του έκρυβε μια ολόκληρη ζωή: πίσω στη χώρα της είχε αφήσει μια κόρη.
Ο Κάσπαρ αναλαμβάνει να κάνει αυτό που πάντα ήθελε η Μπίργκιτ, αλλά ποτέ της δεν κατάφερε: να ψάξει για τη χαμένη της κόρη. Η αναζήτηση μετατρέπεται σ’ ένα ταξίδι στο παρελθόν, με τις πληγές και τις ουλές που προκάλεσαν η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, η επανένωση και η «προσαρμογή» της στη Δύση. Ο Κάσπαρ βρίσκει την κόρη παντρεμένη σε μια κοινότητα νεοναζί στην επαρχία. Η δεκατετράχρονη κόρη της θα αναγνωρίσει στο πρόσωπό του τον παππού της κι εκείνος την εγγονή του. Αν και οι κόσμοι τους είναι πολύ διαφορετικοί, ο Κάσπαρ είναι αποφασισμένος να παλέψει για τη σχέση τους. Έχει όμως το δικαίωμα να επέμβει στη ζωή της εγγονής του και στο ακροδεξιό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει;
Ο Bernhard Schlink θίγει με δεξιοτεχνία το ζήτημα των ορίων, της ανοχής και της αμοιβαίας κατανόησης στις σχέσεις, σε δύο κόσμους ιδεολογικά αντίθετους. 

Δευτέρα 18 Δεκεμβρίου 2023

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ

Συγγραφέας Adolfo Bioy Casares, μετάφραση Νίκος Πρατσίνης, Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ

Μπουένος Άιρες, 1927. Το καρναβάλι τελειώνει και ο Εμίλιο Γάουνα πιστεύει ότι έχει ζήσει τη σημαντικότερη εμπειρία ολόκληρης της ζωής του. Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν θυμάται, παρά μόνο αμυδρά και εν μέρει, τι ακριβώς έχει ζήσει. Θυμάται να διασκεδάζει με τους φίλους του τριγυρίζοντας στους δρόμους της πόλης. Κι ύστερα να εμφανίζεται μια γυναίκα που φορούσε μάσκα στο πρόσωπο. Και ήταν ντυμένη ντόμινο. Και μετά, θυμάται να ξυπνά, αρκετές ώρες αργότερα, τρομοκρατημένος, στην όχθη μιας λίμνης.
Τρία χρόνια αργότερα, ο Γάουνα προσπαθεί να λύσει το μυστήριο με τον μόνο τρόπο που ξέρει: αναδημιουργεί και ξαναζεί την ίδια ιστορία στο ιλιγγιώδες βασίλειο των αναμνήσεων και του κυκλικού χρόνου…
Το Όνειρο των ηρώων (1954), ένα «αστυνομικής αντίληψης» μυθιστόρημα, «η ωραιότερη ιστορία του κόσμου», όπως έχει πει ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες -πολύτιμος φίλος του Κασάρες που συνυπέγραψε μαζί του πολλά βιβλία-, εξετάζει διεισδυτικά την ανθρώπινη φύση και τη σημασία που έχουν τα όνειρα και η μνήμη στον τρόπο με τον οποίο ενεργούμε.

Τετάρτη 31 Ιανουαρίου 2024

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΧΟΛΕΡΑΣ

Συγγραφέας Gabriel Garcia Marquez, μετάφραση Μαρία Παλαιολόγου, Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

«Ήταν αναπόφευκτο: το άρωμα του πικραμύγδαλου τού θύμιζε πάντα τη μοίρα των αδιέξοδων ερώτων.»
Όταν η νεαρή Φερμίνα Δάσα αρνείται τις παθιασμένες προτάσεις του Φλορεντίνο Αρίσα και παντρεύεται τον δόκτορα Χουβενάλ Ουρμπίνο, ο αθεράπευτα ρομαντικός Φλορεντίνο αναζητά παρηγοριά στην αγκαλιά πολλών άλλων γυναικών, καμία όμως δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη Φερμίνα στην καρδιά του. Πιστός στον όρκο του ότι θα την αγαπάει για πάντα, ζει για την ημέρα που εκείνη θα απελευθερωθεί από τα δεσμά της. Όταν, μισό αιώνα αργότερα, ο σύζυγος της Φερμίνα σκοτώνεται προσπαθώντας να κατεβάσει τον παπαγάλο του από ένα δέντρο μάνγκο, ο Φλορεντίνο αρπάζει την ευκαιρία να δηλώσει την αιώνια αγάπη του. Μπορεί όμως ο νεανικός τους έρωτας να ξαναζωντανέψει στο λυκόφως της ζωής τους;

Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 2024

ΣΤΟΥ ΧΑΤΖΗΦΡΑΓΚΟΥ

Συγγραφέας Κοσμάς Πολίτης, Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

Εμπνευσμένο από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το μυθιστόρημα «Στου Χατζηφράγκου» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στον Ταχυδρόμο το 1962-3, στην τεσσαρακοστή επέτειο του ολοκαυτώματος της Σμύρνης. Ο τίτλος αναφέρεται σε λαϊκή συνοικία της Σμύρνης, όπου και διαδραματίζονται τα περισσότερα επεισόδια του μυθιστορήματος. Τα πολυάριθμα πρόσωπα είναι, σχεδόν όλα, «καθημερινοί άνθρωποι, με τις καθημερινές έγνοιες και τις μικροχαρές τους». Κάτω όμως από μια ηθογραφική επίφαση διαφαίνεται ένας εντελώς μοντέρνος χειρισμός του χρόνου και του χώρου, καθώς και η μαστοριά του Πολίτη στο ξετύλιγμα της πλοκής, που συνίσταται σε τέσσερα επιμέρους δράματα υποταγμένα στη μεγάλη εθνική και ανθρώπινη τραγωδία της Μικράς Ασίας. «Στου Χατζηφράγκου», γραμμένο στα 74 χρόνια του, ο Κοσμάς Πολίτης αναπλάθει με τρόπο παραστατικό την παιδική ηλικία, δείχνοντας τη μεστότητα της ανθρωπιάς του, καθώς και μια ξεκάθαρη ιδεολογική στάση απέναντι στα ιστορικά γεγονότα που περιβάλλουν τα πρόσωπα και τα δράματά τους.

Τετάρτη 27 Μαρτίου 2024

ΤΟ ΑΘΩΟ

Συγγραφέας Βασιλική Ηλιοπούλου, Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

Η Εύα, έχοντας χάσει τα δύο πιο αγαπημένα της πρόσωπα στη ζωή, τη μητέρα της και την αδερφή της, μεγαλώνει σε ίδρυμα από την ηλικία των έξι. Χρόνια αργότερα, ο θάνατος του άντρα της στέκεται η αφορμή ώστε να επιστρέψει στο νησί της και να συναντήσει ξανά πρόσωπα και μέρη των παιδικών της χρόνων. Η μοναδική της έγνοια είναι να μάθει τι πραγματικά συνέβη στη μικρή της αδερφή, πριν αυτή εξαφανιστεί από προσώπου γης.
Σε έναν τόπο άγριας ομορφιάς, αλλά και αφιλόξενο τώρα πια, όπου νεκρά πουλιά ξεβράζονται στην παραλία, μαυροκόρακες πετούν πάνω από απότομους γκρεμούς και φαράγγια, παιδιά εξαφανίζονται μυστηριωδώς, όπου ντόπιοι γνωρίζουν αλλά δεν μιλάνε και δυνατοί άνεμοι σαρώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους, η Εύα προσπαθεί να ενώσει τα κομμάτια και να μάθει επιτέλους την αλήθεια. Εξάλλου, σύμφωνα με το πώς εκείνη αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω της, καθετί που ανοίγει πρέπει και να κλείνει, ό,τι αρχίζει πρέπει και να τελειώνει.
Το «Αθώο» είναι ένα βιβλίο που διερευνά ζητήματα όπως η απώλεια και το τραύμα, η ενοχή και η εξιλέωση, οι πάσης φύσεως εγκλεισμοί, το διαφορετικό, η διαρκής αναζήτηση για τις ρίζες που μας κρατούν συνδεδεμένους με το παρελθόν, και πάνω απ’ όλα η ανάγκη για αποδοχή, αγάπη, δικαιοσύνη. 

Τετάρτη 24 Απριλίου 2024

ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗ

Συγγραφέας Natascha Wodin, μετάφραση Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Εκδόσεις GUTENBERG

«Αν είχες δει αυτά που έχουν δει τα μάτια μου…»: Αυτή τη φράση θυμάται η Βοντίν να επαναλαμβάνει η μητέρα της που αυτοκτόνησε όταν εκείνη ήταν δέκα χρονών. Πάνω από μισό αιώνα αργότερα, η γεννημένη το 1945 σε γερμανικό στρατόπεδο συγγραφέας το μόνο που ξέρει για τους γονείς της είναι ότι έφυγαν από την Ουκρανία στο πλαίσιο του προγράμματος καταναγκαστικής εργασίας των ναζί. Σαν παιχνίδι γκουγκλάρει το όνομα της μητέρας της και, με τη βοήθεια ενός μέλους του Συλλόγου Ελλήνων της Αζοφικής, συγκεντρώνει στοιχεία για την οικογένειά της και τα βάσανά της, άμεσα συνδεδεμένα με τον τόπο καταγωγής της, τη Μαριούπολη. Βήμα βήμα συνθέτει τις ιστορίες συγγενών χαμένων επί χρόνια για τους οποίους πόλεμοι, επαναστάσεις, ακόμα και η ειρήνη σήμαιναν απλώς αλλαγή διώκτη.
«Μαρτυρία, αλλά και σπουδαία λογοτεχνία» (Frankfurter Allgemeine Zeitung), «μνημειώδες έργο για τις φρικαλεότητες του 20ού αιώνα και παράλληλα μια πολύ προσωπική ιστορία» (Die Welt), το βιβλίο «Με καταγωγή από τη Μαριούπολη» τιμήθηκε με το βραβείο της Έκθεσης της Λειψίας.

Τετάρτη 29 Μαΐου 2024

ΙΩΒ

Συγγραφέας Joseph Roth, μετάφραση Μαρία Αγγελίδου, Εκδόσεις ΑΓΡΑ

«Πριν πολλά χρόνια ζούσε στο Τσούχνοβο ένας άντρας ονόματι Μέντελ Σίνγκερ. Ήταν ευλαβικός, θεοσεβούμενος και συνηθισμένος, ένας Εβραίος σαν όλους…»
Έτσι ξεκινά ο Ρότ το μυθιστόρημά του για την απώλεια της πίστης και τα βάσανα του άνθρωπου.
Ο σύγχρονος Ιώβ δοκιμάζεται στα γκέτο της τσαρικής Ρωσίας και ύστερα στους ανελέητους δρόμους της Νέας Υόρκης. Ο Μέντελ Σίνγκερ χάνει την οικογένειά του, αρρωσταίνει βαριά και πέφτει θύμα σκληρής μεταχείρισης. Χρειάζεται ένα θαύμα…
– Δεν θέλω να κάψω ένα μόνο σπίτι, δεν θέλω να κάψω έναν μόνον άνθρωπο. Θα τα χάσετε, αν σας πω τι είχα κατά νου να κάψω. Θα τα χάσετε και θα πείτε: τρελάθηκε κι ο Μέντελ, σαν την κόρη του. Αλλά σας βεβαιώνω: δεν είμαι τρελός. Τρελός ήμουν. Πάνω από εξήντα χρόνια ήμουν τρελός, σήμερα δεν είμαι.
– Πες μας λοιπόν, τι θέλεις να κάψεις!
– Τον Θεό! Θέλω να κάψω τον Θεό! 

Τετάρτη 26 Ιουνίου 2024

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΩΛΕΣΘΕΝΤΩΝ

Συγγραφέας Judith Schalansky, μετάφραση Γιάννης Καλιφατίδης, Εκδόσεις ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ

Κατά τη διάρκεια της εργασίας σε αυτό το βιβλίο, κάηκε η διαστημοσυσκευή Cassini στην ατμόσφαιρα του Κρόνου, συνετρίβη το εξερευνητικό σκάφος Schiaparelli στη σκουριασμένη και βραχώδη επιφάνεια του πλανήτη Άρη, προτού συλλέξει στοιχεία για τη σύσταση του εδάφους, χάθηκε χωρίς ίχνη ένα Boeing 777 που εκτελούσε την πτήση από την Κουάλα Λουμπούρ προς το Πεκίνο, ανατινάχτηκαν αρχαιότητες ηλικίας 2.000 ετών στην Παλμύρα, όπως ο ναός του Βάαλ και του Βααλσαμίν, η πρόσοψη του ρωμαϊκού θεάτρου, η θριαμβική αψίδα, το Τετράπυλον και τμήματα της Οδού με τις κιονοστοιχίες, καταστράφηκαν το Μεγάλο Τέμενος αλ-Νούρι και το Τζαμί του προφήτη Ιωνά στην ιρακινή πόλη της Μοσούλης, μετατράπηκε σε ερείπια και στάχτη το παλαιοχριστιανικό μοναστήρι του Μαρ Ελιάν στη Συρία, κατέρρευσε για δεύτερη φορά από σεισμό ο πύργος του Νταραχάρα στο Κατμαντού, έπεσε θύμα βανδαλισμού και διάβρωσης το ένα τρίτο του Σινικού Τείχους, εκλάπη από αγνώστους το κρανίο του Φρήντριχ Βίλχελμ Μούρναου, αποξηράνθηκε η λίμνη Ατεσκατέμπα στη Γουατεμάλα, άλλοτε ξακουστή για τα γαλαζοπράσινα νερά της, καταποντίστηκε η φυσική πέτρινη αψίδα του Γαλάζιου Παραθύρου στο αρχιπέλαγος της Μάλτας, εξαφανίστηκε ο μελόμυς του Μπραμπλ Καίη, το μοναδικό ενδημικό θηλαστικό στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο, υποβλήθηκε σε ευθανασία το τελευταίο αρσενικό άτομο του βόρειου λευκού ρινόκερου, σε ηλικία 45 ετών, αφήνοντας πίσω του μόνο δύο απογόνους του υποείδους, την κόρη του και την εγγονή του, εξαφανίστηκε από ένα εργαστήριο του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ το μοναδικό δείγμα μεταλλικού υδρογόνου που παρασκευάστηκε ύστερα από 80 χρόνια άκαρπων προσπαθειών, χωρίς κανένας να γνωρίζει αν το μικροσκοπικό σωματίδιο εκλάπη ή καταστράφηκε ή απλώς επανήλθε σε αέρια κατάσταση.