Το βιβλίο ‘Ένας διαφορετικός τυμπανιστής’ είναι το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο Γουίλιαμ Μέλβιν Κέλι (William Melvin Kelley, Ν.Υόρκη 1937-2017).  Το μυθιστόρημα που γράφτηκε το 1962 όταν ο Κέλι ήταν μόλις 24 ετών, ενώ αρχικά πήρε ενθουσιώδεις κριτικές και ο νεαρός συγγραφέας συγκρίθηκε με τον James Baldwin και τον William Faulkner, εντούτοις ξεχάστηκε γρήγορα. Πρόσφατα η δημοσιογράφος Κάθριν Σουλτς έπεσε πάνω σε ένα βιβλίο του Αφροαμερικανού ποιητή Λάνγκστον Χιουζ στο οποίο υπήρχε μια αφιέρωση στον Κέλι. Περίεργη να δει σε ποιον αναφερόταν τόσο ζεστά ο Χιουζ, η Σουλτς  ανακάλυψε το έργο του Κέλι για το οποίο έγραψε ένα εκτενές άρθρο στο New Yorker επαινώντας το εντυπωσιακό εύρος του συγγραφέα και συμβάλλοντας έτσι στην επανεμφάνιση του βιβλίου στην παγκόσμια λογοτεχνική σκηνή. Το άρθρο της Σούλτς -μια πραγματική ανάλυση με αρκετές πληροφορίες για τη ζωή του συγγραφέα – αποτελεί και το εισαγωγικό σημείωμα της ελληνικής έκδοσης που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2020 από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, σε μετάφραση Γιώργου Ίκαρου Μπαμπασάκη.  

Γιατί λοιπόν αυτός ο πολλά υποσχόμενος συγγραφέας, έσβησε τόσο γρήγορα από τα φώτα της δημοσιότητας; Η απάντηση, εν μέρει, είναι ότι ήταν μια συνειδητή απόφαση του ίδιου, και μια απόφαση που έχει ενδιαφέροντες παραλληλισμούς με το μυθιστόρημά του.

‘Εάν κάποιος δε συντονίζει το βήμα του με το βήμα των συντρόφων του, αυτό ίσως οφείλεται στο ότι ακολουθεί έναν διαφορετικό τυμπανιστή. Ας προχωρά με το ρυθμό της μουσικής που αντιλαμβάνεται ο ίδιος, όποιο κι αν είναι το τέμπο της, όσο μακρινή κι αν ακούγεται.’

Henry D. Thoreau, Walden ή Η ζωή στο δάσος

Από το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται και ο τίτλος του βιβλίου ‘Ένας διαφορετικός τυμπανιστής’ στο οποίο ο Κέλι περιγράφει την αυθόρμητη μαζική έξοδο ολόκληρου του μαύρου πληθυσμού από μια φανταστική πολιτεία στον Βαθύ Νότο μεταξύ Αλαμπάμα και Μισισίπι, τον Ιούνιο του 1957, ενώ  διερευνά τον τρόπο με τον οποίο  κατανοούν οι λευκοί τη συμπεριφορά των μαύρων και την ηγεσία τους. 

Ο Τάκερ Κάλιμπαν, ένας νεαρός Αφροαμερικανός αγρότης, ξυπνά ένα πρωί, ρίχνει αλάτι στα χωράφια του, σκοτώνει το άλογο και την  αγελάδα του, καίει το σπίτι του και εγκαταλείπει την πόλη στην οποία γεννήθηκε. Ο Τάκερ Κάλιμπαν είναι ένας μοναχικός χαρακτήρας που αρνείται να ‘συντονίσει το βήμα του’ και προχωρά σε μια αυστηρή ρήξη με το παρελθόν της σκλαβιάς και της αποικιοκρατίας διαπράττοντας μια μεμονωμένη πράξη. Η πράξη αυτή όμως προκαλεί τη μαζική φυγή των μαύρων από την πολιτεία · μια πολιτεία που διακατέχεται από δομικό -τόσο σιωπηρό όσο και ρητό – ρατσισμό.

Η ιστορία αυτή λέγεται εξ ολοκλήρου από τη σκοπιά των λευκών κατοίκων, από ανθρώπους που γνώριζαν ή πίστευαν ότι γνώριζαν τον Τάκερ Κάλιμπαν, οι οποίοι μέσω αναδρομών προσπαθούν να κατανοήσουν το νόημα, τα κίνητρα αλλά και τις συνέπειες αυτής της πράξης. Η αδυναμία τους να συλλάβουν αληθινά την εμπειρία των ανθρώπων που προέρχονται από τη σκλαβιά και αισθάνονται ακόμα τις συνέπειές της είναι η κινητήρια δύναμη του βιβλίου. Κι όταν οι απαντήσεις δεν βρίσκονται, τότε, όπως γίνεται πάντα με  τον όχλο, η διάθεση αλλάζει και η αμηχανία για το ακατανόητο γίνεται μίσος και ανάγκη να βρεθεί κάποιος να λογοδοτήσει, ακόμα κι αν είναι αθώος. Το θλιβερό τέλος αυτής της ιστορίας, δυστυχώς, δεν ξεφεύγει από τον κανόνα.

‘Οι πιο πολλοί άντρες που στέκονταν, έγερναν ή κάθονταν στη βεράντα της εισόδου του Παντοπωλείο Τόμασον είχαν βρεθεί στο αγρόκτημα του Τάκερ Κάλιμπαν την Πέμπτη όταν άρχισαν όλα, αν και, με την ενδεχόμενη εξαίρεση του κυρίου Χάρπερ, κανένας τους δεν ήξερε ότι κάτι άρχιζε τότε. Όλη την Παρασκευή και για μεγάλο μέρος του Σαββάτου έβλεπαν τους νέγρους του Σάτον, με τα μπαγκάζια τους ή και με άδεια χέρια, να περιμένουν στην άκρη της εισόδου του παντοπωλείου για το ωριαίο λεωφορείο που θα τους πήγαινε στην Ανατολική Ράχη και, διαμέσου του Χάρμονς Ντρόου, στο Νιου Μαρσάλις και στον Δημοτικό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Από το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες ήξεραν ότι το Σάτον δεν ήταν η μοναδική πολίχνη, ήξεραν ότι όλοι οι νέγροι σε όλες τις πόλεις, τις κωμοπόλεις και τα σταυροδρόμια της Πολιτείας χρησιμοποιούσαν κάθε διαθέσιμο μεταφορικό μέσο, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των ποδιών τους, για να ταξιδεύσουν προς τα σύνορα της Πολιτείας και να τραβήξουν προς το Μισισίπι ή την Αλαμπάμα ή το Τενεσί.’

Σαν ιστορική βάση για τις θέσεις του ο συγγραφέας δημιουργεί μέσα στην ιστορία ένα θρύλο για έναν Αφρικανό γίγαντα, ο οποίος έφτασε πριν από πολλά χρόνια στην πολιτεία, αλυσοδεμένος και μ’ ένα μωρό στα χέρια, μέσα στο αμπάρι ενός πλοίου. Ο Αφρικανός κατάφερε να σπάσει τις αλυσίδες του και να τραπεί σε φυγή ελευθερώνοντας και αρκετούς από τους σκλάβους της περιοχής. Μετά από αρκετές μέρες καταδίωξης και μια προδοσία τελικά σκοτώνεται από τον διώκτη του, τον στρατηγό Ντιούιτ Γουίλσον, τον ήρωα της πολιτείας, ενώ το μωρό περνάει στην ιδιοκτησία του στρατηγού. Το αίμα του  Αφρικανού, λοιπόν, αυτού του μακρινού προγόνου του Τάκερ Κάλιμπαν, ενδέχεται να είναι η εξήγηση για αυτή την ισχυρή, σιωπηρή αντίδρασή του. Aπό τον Χάρι Λίλαντ ο οποίος προσπαθεί να μεγαλώσει τον εννιάχρονο γιο του       με σεβασμό για τους μαύρους μέχρι τον Ντέιβιντ Γουίλσον, τον ιδεαλιστή απόγονο του Στρατηγού, κάθε χαρακτήρας προσφέρει τη δική του ερμηνεία σκιαγραφώντας με λεπτομέρειες στο παρασκήνιο την ήρεμη πράξη καταστροφής του Τάκερ, ενώ αποκαλύπτεται η πολυπλοκότητα και οι αποχρώσεις της σχέσης μεταξύ μαύρων και λευκών μέσα από τις ιστορίες τους. Μέσα από αυτή την αναζήτηση της αιτίας, ο Κέλι επιτίθεται στην νοοτροπία του ελέγχου των λευκών από πολλές οπτικές γωνίες, χωρίς να ξεχνάει ποτέ το εκτεταμένο φάσμα του ρατσισμού.

Το βιβλίο προβάλλει τη σιωπή ως το πιο δυνατό εργαλείο για την επίτευξη κοινωνικής αλλαγής ενώ κατακρίνει την οργανωμένη μορφή αντίστασης μέσω του χαρακτήρα του αιδεσιμότατου Μπράντσοου· του ιδρυτή μιας εκκλησίας που επιδίωκε αυτό που κατάφερε ο Τάκερ και απόρησε όσο και οι λευκοί με την απήχηση που είχε αυτή η ήσυχη μοναχική πράξη στον μαύρο πληθυσμό της περιοχής. Ο Τάκερ είναι ένας ιδιαίτερα σιωπηλός ηγέτης που εμπνέει τους άλλους όχι καλώντας για μαζική κοινωνική αλλαγή αλλά απελευθερώνοντας τον εαυτό του από τους καταπιεστικούς κύκλους του παρελθόντος. Είναι μια γενική απόρριψη ενός τρόπου ζωής που έγινε ακόμη πιο ισχυρός από τον τρόπο με τον οποίο ανέπτυξε ο Κέλι τόσο την ιστορία αυτή όσο και τη ζωή του. Γεννημένος το 1937 στη Νέα Υόρκη, με έντονο ενδιαφέρον για τα πολιτικά δικαιώματα και ενεργή δράση στους αγώνες για τα δικαιώματα των μαύρων, στα χρόνια του Μάλκολμ Χ και του Μάρτιν Λουθερ Κινγκ, ο Κέλι ξεκίνησε σπουδές νομικής στο Χάρβαρντ τις οποίες όμως εγκατέλειψε λίγο πριν το πτυχίο – όπως και ο Μπράντσοου -, αλλά αυτός αντί να ιδρύσει εκκλησία αφοσιώθηκε σε μια πιο κοσμική προσευχή, τη συγγραφή. Το 1966 ενώ κάλυπτε δημοσιογραφικά τη δίκη των κατηγορούμενων για τη δολοφονία του Μάλκολμ Χ, απογοητεύτηκε από την μεροληπτική στάση της δικαιοσύνης απέναντι στους μαύρους κατηγορούμενους και αποφάσισε να πάρει την οικογένειά του μακριά από τις ΗΠΑ. <στις 19.11.2021 σε άρθρο στο in.gr διαβάζουμε : Αθωώνονται οι καταδικασθέντες για τη δολοφονία του Μάλκολμ Χ – «Οι άνδρες αυτοί δεν είχαν πρόσβαση στη δικαιοσύνη που τους άξιζε» >

‘Μιά και μοναδική ευκαιρία έχεις στη ζωή σου: όταν μπορείς κι όταν το νιώθεις. Όταν κάτι απ’ αυτά λείπει, δεν έχει νόημα να προσπαθήσεις. Αν μπορείς να το κάνεις αλλά δεν νιώθεις ότι το θέλεις, γιατί να το κάνεις; Κι αν νιώθεις ότι το θέλεις αλλά δεν υπάρχει δυνατότητα, απλώς κοπανάς το κεφάλι σου σ’ ένα αμάξι που τρέχει με εκατό μίλια την ώρα. Δεν έχει νόημα να το σκέφτεσαι αν δεν τα ‘χεις και τα δύο. Κι αν ΕΙΧΕΣ και τα δύο και δεν το έκανες, καλύτερα ξέχασέ το μια και καλή. Η ευκαιρία σου χάθηκε για πάντα.’

Το βιβλίο ‘Ένας διαφορετικός τυμπανιστής’ είναι ένα πολύ δυνατό βιβλίο που πραγματεύεται ένα πλήθος θεμάτων και μια άβολη αλήθεια· αυτή της ηθικής των λευκών. Είναι μια αλληγορία για τον αγώνα των μαύρων, την κοινωνική συνοχή,  τον ρόλο του ηγέτη, τη δύναμη του δίκιου, το ήθος. Ένα βιβλίο που πέρα από την πυκνή σύνθεση αφηγηματικών μορφών, συμβολισμών και πληροφοριών, δεν μπορεί κανένας να παραβλέψει ότι είναι και ανησυχητικά επίκαιρο.

Το βιβλίο του William Melvin Kelley ‘Ένας διαφορετικός Τυμπανιστής’ συζητήθηκε στη Λέσχη Ανάγνωσης Passe Partout Reading  και αρκετές από τις θέσεις του πιο πάνω κειμένου εκφράστηκαν από τα μέλη της Λέσχης.