Γεννημένος το 1950 στην Τουλούζη, ο Ζαν Πωλ Ντυμπουά (Jean-Paul Dubois, 1950-) είναι ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς της Γαλλίας. Εργάστηκε για χρόνια ως δημοσιογράφος, κυρίως στο Nouvel Observateur και έχει γράψει μυθιστορήματα και ταξιδιωτικά βιβλία. Στην Ελλάδα τον πρωτογνωρίσαμε το 2006 με το βιβλίο του ‘Ο Φωτογράφος της Τουλούζης’ (εκδ. ΔΙΗΓΗΣΗ, μετάφραση Κώστας Κατσουλάρης) και τον ξανασυναντάμε με το μυθιστόρημά του ‘Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΩΜΑ σε μετάφραση Μαρίας Γαβαλά και το οποίο του χάρισε το πιο διάσημο γαλλικό λογοτεχνικό βραβείο, το Prix Goncourt το 2019.

Στο βιβλίο αυτό, ο Πωλ Χάνσεν, ο αφηγητής της ιστορίας,  ζει στον κόσμο με έναν δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Γεννημένος -όπως και ο συγγραφέας – στην Τουλούζη το 1955, γιος ενός προτεστάντη πάστορα με καταγωγή από τη Δανία και μια Γαλλίδας που διευθύνει έναν κινηματογράφο τέχνης, βρίσκεται κατηγορούμενος για ένα έγκλημα -που αποκαλύπτεται στους αναγνώστες μόνο στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου -, να  μοιράζεται ένα κελί της φυλακής του Μπορντό, στο Μόντρεαλ, με έναν θηριώδη σε διαστάσεις τύπο, πρώην μέλος των Hell Angels, ο οποίος κατηγορείται για φόνο. Κλεισμένος μέσα σ’ αυτό τον κόσμο της ‘φυλακισμένης οδύνης’, με την υγρασία, τις οσμές, τον θόρυβο, τα τρωκτικά, και την απώλεια της ιδιωτικότητας, με τις μέρες του να περνούν βάσει του προγράμματος της φυλακής, ο Πωλ μετατρέπει τον χρόνο σε γιατρό και βρίσκει διέξοδο, ελπίδα και καταφύγιο στην αναζήτηση των αγαπημένων του νεκρών που κάθε βράδυ τους αναβιώνει και τους φαντάζεται να τον συντροφεύουν στο κελί του.

‘Εκείνη την εποχή η φυλακή δεν ήταν για μένα παρά μια θεωρητική έννοια, το ανώδυνο αποτέλεσμα μιας κακής ζαριάς στη Μονόπολη. Κι εκείνος ο κόσμος ο περιβεβλημένος με αθωότητα έμοιαζε φτιαγμένος για την αιωνιότητα · το ίδιο κι ο πατέρας μου, ο πάστορας Γιοχάνες Χάνσεν, που δουλειά του ήταν να κάνει να δονείται η καρδιά των πιστών και τα μουσικά γρανάζια ενός εκκλησιαστικού οργάνου Hammond στην προτεσταντική ενορία του, την ποντισμένη σε καταιγίδες καθαγιασμένου αμίαντου · το ίδιο κι η Γουινόνα Μαπάσε και η ινδιάνικη γλυκύτητά της, καθώς έκανε ελιγμούς με το ιπτάμενο ταξί της, ένα υδροπλάνο Beaver, ακουμπώντας απαλά επιβάτες και πλευστήρες πάνω στον αφρό της επιφάνειας των λιμνών του βορρά · το ίδιο και η σκυλίτσα μου η Νουκ, που είχε μόλις γεννηθεί, και έμοιαζε να με παρατηρεί με τα μεγάλα μαύρα μάτια της σαν να ήμουν η αρχή και το τέλος όλων των πραγμάτων.

Ναι αγαπούσα εκείνη την εποχή, την ήδη μακρινή, όταν οι τρεις νεκροί μου ήταν ακόμη ζωντανοί.‘

Έτσι ξεκινά μια κυκλική αφήγηση για τη ζωή του ήρωα που έχει αφετηρία το Σκάγκεν, μια μικρή πόλη στην πιο βόρεια άκρη της Δανίας, τόπο καταγωγής του πατέρα του και καταλήγει πάλι σ’ αυτό. Ο Πωλ αφηγείται αυτή την ιστορία ξεκινώντας από τη γνωριμία και τον γάμο των γονιών του. Ο πατέρας του, ο Γιοχάνες Χάνσεν, ένας Δανός πάστορας από το Σκάγκεν, αποφάσισε σε μικρή ηλικία να στραφεί στη θρησκεία, επηρεασμένος από τη θέα της ενταφιασμένης στην άμμο εκκλησίας της περιοχής, γνωστού τουριστικού αξιοθέατου. Η μητέρα του η όμορφη Αννά Μαρζερί, διευθύνει μια κινηματογραφική αίθουσα τέχνης στην Τουλούζη όπου ζει η οικογένεια, και κρατά ισχυρές αποστάσεις από τα εκκλησιαστικά καθήκοντα του συζύγου της. Ζουν με τις διαφορές τους καλυμμένες από την αγάπη του ενός για τον άλλο και κυρίως για τον γιό τους μέχρι τα μέσα του 1975 όταν  η Αννά υποκύπτει στις τάσεις της εποχής και αποφασίζει να προβάλει στον κινηματογράφο της μια ταινία με πορνογραφικό περιεχόμενο παρά τις έντονες αντιδράσεις του συζύγου της. Ο γάμος τους λήγει και ο πάστορας φεύγει για μια χαμένη λουθηρανική ενορία, στην πολιτεία του Κεμπέκ, που περιβάλλεται από ορυχεία αμιάντου Εκεί, λίγο καιρό αργότερα τον ακολουθεί και ο Πωλ για  να ζήσει κοντά στον πατέρα του. Ήδη από την εποχή των διαφωνιών του με την Αννά, ο Γιοχάνες, έχει αρχίσει να αμφιβάλλει για την πίστη του. Αυτή η άγκυρα που διακήρυσσε με πειθώ τα πρώτα χρόνια του γάμου του έχει αρχίσει να τον εγκαταλείπει και είναι φανερό ότι είναι δύσκολο γι αυτόν να βρει κάποιον άλλο σκοπό που να υπηρετεί με την ίδια ζέση. Ο Πωλ περιγράφει συγκινητικά την αργή ανατροπή στη ζωή του πατέρα του που βρήκε προσωρινή διέξοδο στα τυχερά παιχνίδια και κατέληξε να πεθάνει μπροστά στο εκκλησίασμά του στην μέση ενός αποχαιρετιστήριου κηρύγματος.

‘Η πίστη : αυτό το επαγγελματικό εργαλείο που ο πατέρας μου, μια μέρα, μου ομολόγησε πως το είχε χάσει, για το οποίο είχε ζαλίσει τα αυτιά της μητέρας μου, και στο εσωτερικό του οποίου έλεγε, το θυμάστε, πως ήθελε να παραμείνει, έστω για μια στιγμή, ναι, έστω για «λίγες ώρες μέσα στην τελειότητα της πίστεως».’

Μετά το θάνατο του πατέρα του ο Πωλ αναλαμβάνει την επιστασία ενός μεγάλου συγκροτήματος κατοικιών στα προάστια του Μόντρεαλ όπου εκτός από υπεύθυνος για την επίλυση των χιλιάδων μικρών προβλημάτων που παρουσιάζονται στο κτίριο καθημερινά, γίνεται επίσης ο έμπιστος άνθρωπος των περισσότερων συνταξιούχων που κατοικούν σ’ αυτό.  Μέσα σ’ αυτή την παράξενη ζωή ενός τέλειου Καναδά με επικεφαλής έναν Γαλλο-Δανέζο που μεγάλωσε στην Τουλούζη, υπάρχουν δύο προστατευτικές παρουσίες: αυτή της γυναίκας της ζωής του, της Γουινόνα και της σκυλίτσας τους της Νουκ. Η Γουινόνα μισή Ινδιάνα και μισή Ιρλανδή, εργάζεται σαν πιλότος ενός μικρού μονοκινητήριου αεροσκάφους,  έχει την ικανότητα να κατανοεί τον κόσμο με μια ματιά, να επεξεργάζεται και να εξετάζει τα πράγματα με έναν άμεσο τρόπο και είναι το φως στη ζωή του Πωλ. ‘Ηταν προικισμένη με το χάρισμα να αναδεικνύει την καλύτερη πλευρά του κάθε ανθρώπου’. Η Γουινόνα είναι το συμπλήρωμα στη ζωή του Πωλ ‘μια ζωή η οποία δεν ήταν τίποτα το σπουδαίο, αλλά εμένα μου αρκούσε.’ Μια ζωή που για άλλη μια φορά ανατρέπεται και τελικά τον οδηγεί στη φυλακή.

Ο συγγραφέας επιλέγει τρεις χώρες για να χτίσει την ιστορία του: τη Δανία, τη Γαλλία και τον Καναδά. Η πορεία της ζωής του ήρωά του εξελίσσεται γύρω από αυτά τα γεωγραφικά σημεία που το καθένα με τον τρόπο του και τις πολιτισμικές διαφορές των κατοίκων του τον επηρεάζει απεικονίζοντας έτσι την ακατανόητη πολυπλοκότητα της ζωής. 

Ο Ντυμπουά επιλέγει να γράψει την αφήγηση στο πρώτο ενικό πρόσωπο, τοποθετώντας έτσι τον αναγνώστη του μέσα στο σκηνικό της ιστορίας του ενώ ο ήρωάς του μαθαίνει ακούραστα να αποδέχεται τη μοίρα του, να διαχειρίζεται το πένθος του, να κατανοεί τα συναισθήματά του. 

Ένα από τα μεγάλα χαρίσματα του βιβλίου είναι οι χαρακτήρες του που δεν είναι στάσιμοι, αλλά εξελίσσονται συνεχώς επηρεασμένοι από όσα τους συμβαίνουν αλλά και από την παρουσία των άλλων. Ο πάστορας, το πρότυπο ανοχής, χάνει τη πίστη του, η επαναστάτρια Αννά βάζει τέλος στη ζωή της, ο συγκρατούμενος του Πωλ που τρομοκρατεί τους πάντες γύρω του, εξαπολύει ανέλπιστα μια φεγγοβολή ανθρωπιάς, ο ήρεμος και δεκτικός Πωλ μετατρέπεται σε θηρίο. Μέσα από αυτές τις ανατροπές ο συγγραφέας τοποθετείται για έναν μεγάλο αριθμό θεμάτων όπως αυτά της οικογένειας, της πίστης, της διαχείρισης του πένθους, της πνευματικότητας, της αξιοπρέπειας, της αγάπης….

Γραμμένο μ’ έναν απαράμιλλο τόνο που επιτρέπει την αναφορά σε δύσκολες ή ακόμη και τραγικές στιγμές, με τρυφερότητα και διακριτικό χιούμορ, το βιβλίο ‘Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο’ είναι ένα δυνατό, ανθρώπινο και πραγματικά συγκινητικό μυθιστόρημα και ο τίτλος του συνοψίζει απόλυτα το μήνυμα  της ιστορίας του ότι ο καθένας μας έχει μια πολύ προσωπική στάση απέναντι στη ζωή. Είναι μια ωδή στη σχετικότητα των σταθερών απόψεων για τον τρόπο με τον οποίο πορεύεται ο καθένας και την ακαμψία των πεπρωμένων μας, ένας ύμνος σ’ αυτούς που δεν αναλώνονται σε παιχνίδια εξουσίας, ένα είδος χρονικού μιας μικροσκοπικής ζωής που είχε για μόνο οδηγό της την αγάπη.

Αρκετές από τις θέσεις που αναφέρονται στο πιο πάνω κείμενο ακούστηκαν από τα μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης Passe Partout Reading  κατά τη συζήτηση του βιβλίου στη συνάντηση του Απριλίου ’21 στην οποία μας τίμησε με την παρουσία της η εκδότρια των εκδόσεων ΔΩΜΑ κυρία Μαριλένα Καραμολέγκου.