Το μυθιστόρημα της Ασλί Ερντογάν (Asli Erdoğan) με τον ασυνήθιστο τίτλο ‘Κοκκινοσκουφίτσα πόλη’ είναι μια – φαινομενικά αυτοβιογραφική – αφήγηση μιας νεαρής συγγραφέως που πήγε στη Βραζιλία με σκοπό να μείνει ένα χρόνο εκεί και να γράψει ένα μυθιστόρημα.  Η ηρωίδα, η Οζγκύρ, με καταγωγή από την Τουρκία, βιώνει στο Ρίο καταστάσεις που δεν είχε ποτέ φανταστεί και ενώ έχει πάντα την επιλογή να αφήσει την άβυσσο που την περιβάλει και να επιστρέψει στην πατρίδα της, το Ρίο μοιάζει να την έχει απορροφήσει για τα καλά.

Η αφήγηση εναλλάσσεται ανάμεσα σ’ αυτό που βιώνει η Οζγκύρ, την  καθημερινότητα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά της και στα αποσπάσματα του βιβλίου που γράφει. Το βιβλίο που έχει τον τίτλο ‘Κοκκινοσκουφίτσα πόλη’, έχει μια ηρωίδα που της μοιάζει και χρονικά εκτείνεται σε μία μόνο μέρα. Την τελευταία της! Η ιδέα της Ασλί Ερντογάν να γράψει ένα βιβλίο μέσα σ’ ένα άλλο λειτουργεί και αποδίδει τις σκέψεις και τα συναισθήματα με εντυπωσιακές περιγραφές και ποιητικά περάσματα.

Αναμφίβολα ο βασικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι το ίδιο το Ρίο. Το Ρίο της ‘Κοκκινοσκουφίτσας πόλης’ όμως δεν έχει καμία σχέση με την εύθυμη και ζωηρή πόλη που έχουμε συνηθίσει να φανταζόμαστε, με τους χορούς και τα έξαλλα πάρτι. Είναι μια πόλη άγρια, βάρβαρη και ιδιαίτερα σκοτεινή.

‘Το Ρίο είναι μια πόλη όπου ό ένας στους τρεις κατοίκους της ζει στα όρια της πείνας, μια πόλη βουτηγμένη ως το λαιμό στο έγκλημα, που επιβιώνει χάρη στη φτηνή σάρκα των μουλάτων, την κοκαΐνη και το εμπόριο των όπλων. Οι φαβέλες έχουν καταλάβει πλήρως και τους εξακόσιους λόφους της πόλης και εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι περιφέρονται σαν σκουριασμένα καρφιά στους δρόμους της. Είναι τόπος μαζικών σφαγών, δημόσιων εκτελέσεων, επιδημιών μηνιγγίτιδας και Aids, του καθεδρικού ναού της Καντελαρίας που στον κήπο του εκτελούνται τα παιδιά του δρόμου, ληστρικών συμμοριών που επιτίθενται με οπλοπολυβόλα ούζι στις παραλίες, των ζουστισιέιρο (απονομέων δικαιοσύνης) που δεν ξέρουν αρκετή αριθμητική ώστε να κρατούν το λογαριασμό των θυμάτων τους….’

Η Οζγκύρ είναι φτωχή, πεινασμένη και στα πρόθυρα της ψυχικής κατάρρευσης με μόνο ένα όπλο ενάντια στο Ρίο, να γράψει για την πόλη που της έχει κλέψει τα πάντα. Τα αποσπάσματα του μυθιστορήματος που γράφει  ενώνονται με τα βιώματα της και σιγά σιγά ο αναγνώστης γνωρίζει καλύτερα την Οζγκύρ … ή μήπως την Ασλί; Την ακολουθεί στις παραγκουπόλεις, στην έκθεση στη βία και τη σεξουαλικότητα των δρόμων αλλά και στην ασυνείδητη αγωνία της να συμφιλιωθεί με τη ζωή.

‘Η βία μέσα μου και η βία του έξω κόσμου… Τα όρια ανάμεσα στις δύο βγαίνουν το ένα μετά το άλλο απ’ τη θέση τους. Η ζωή και η γραφή στέκονται αντιμέτωπες, σαν δύο εγγαστρίμυθοι που μιλούν. Ο ένας προσπαθεί συνεχώς να πνίξει τη φωνή του άλλου. Δεν είμαι πια σίγουρη τίνος τα λόγια ακούω. Κάτι τέτοιο πρέπει να είναι η τρέλα’.

Η Οζγκύρ αντιπαραθέτει συχνά τους δύο ριζικά διαφορετικούς κόσμους που γνωρίζει, τον Τούρκικο και τον Βραζιλιάνικο. Και είναι αυτός ο δεύτερος που κατακτά την ψυχή της με τον άγριο ρομαντισμό του, την αγάπη του για ζωή, τη σκληρότητα, την αηδία, τους κινδύνους και τη γοητεία που αποπνέει. Η σχέση της με το Ρίο του διαρκούς κινδύνου και του ατελείωτου σκότους την κάνει να μοιάζει με ναρκομανή που βρίσκεται στη δίνη του εθισμού.

‘Γιατί διάλεξα αυτή την πόλη που μου είναι θανάσιμα εχθρική; Το Ρίο ντε Τζανέιρο που κρύβει πίσω από μια μάσκα του καρναβαλιού τα κοφτερά του δόντια και περιβάλλει όλο μου το είναι με την κόκκινη μπέρτα του, που την έχει υφάνει ο ανθρώπινος πόνος;… Για ένα μόνο πράγμα εγκαταλείπουμε τα ασφαλή νερά κι αποκοβόμαστε από τις ρίζες μας. Το μοναδικό πράγμα για το οποίο ο Αδάμ κλώτσησε την αιωνιότητα : ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ.’

Η Οζγκύρ δεν εστιάζει την προσοχή της ακριβώς στην ίδια την εμπειρία της, αλλά στην πόλη που την έχει συνεπάρει και συνεχίζει ακόμη να ασκεί πάνω της ισχυρή γοητεία παρά τη ζέστη, την εγκληματικότητα, τη βρωμιά αλλά και την υπερβολική αφθονία της ζωής -συμπεριλαμβανομένης  και της πιο ακραίας βίας.

Δεν της αρέσει η ασφυκτική ζέστη της πόλης που κολλάει την αναπνοή στο λαιμό της, δεν της αρέσει ο ήχος των πολυβόλων, δεν της αρέσει που δεν έχει χρήματα, που είναι εκτεθειμένη σε κάθε είδους κίνδυνο. Λιμοκτονεί, ζει απομονωμένη σε μια παραγκούπολη και εκθέτει τον εαυτό της σε διάφορες επικίνδυνες καταστάσεις. Αυτά που ξέρει όμως και αυτά που βλέπει είναι ανίκανα να την προστατεύσουν από την ύπουλη γοητεία της πόλης. Με τα λίγα χρήματα που κερδίζει διδάσκοντας, έχει μάθει να ζει στερημένα αλλά προσπαθεί να διατηρήσει τη λογική της και να βγάλει νόημα από όλα όσα την περιβάλλουν. Δεν έχει κανέναν κοντά της, κανέναν που να μπορεί να μοιραστεί εμπειρίες και συναισθήματα και ακόμη και η συζήτηση με τη μητέρα της στο τηλέφωνο είναι μια συζήτηση με περιορισμένη αλληλεπίδραση.

Η αίσθηση της απομόνωσης είναι έντονη σε όλο το βιβλίο ενώ οι συνθήκες, ο κίνδυνος, η ανομία και η αδιαφορία τονίζουν το συναίσθημα του αναγνώστη. Ανίκανη και φαινομενικά αδιάφορη για την ασφάλειά της η Οζγκύρ οδηγεί τον εαυτό της στην εξάντληση. Μάρτυρας της βίας, της σεξουαλικότητας και των χαμένων ζωών, η ηρωίδα αναζητά έναν τρόπο για να κάνει ειρήνη με τη ζωή, ένα δρόμο προς την κάθαρση. Και γράφει!

‘Γράφω για να δείξω πως είμαι πιο μεγάλη από ό,τι είμαι, γιατί … είμαι πολύ, πολύ μικρή.’

Η ‘Κοκκινοσκουφίτσα πόλη’ δεν είναι μια καταβύθιση στην αυτολύπηση, ή μια καταγραφή αγάπης (ή μίσους) για το Ρίο. Δύο ομόκεντρα μυθιστορήματα είναι το υποβλητικό βιβλίο της Ασλί Ερντογάν. Δύο βαθιά αλληλένδετες ιστορίες που αποτελούν ένα καλό παράδειγμα της αφήγησης μέσα στην αφήγηση. Η γραφή της είναι λυρική και οι χαρακτήρες και οι σκηνές της αφήγησής της στοιχειώνουν τον αναγνώστη με την προοπτική του σκότους στο οποίο βυθίζεται σιγά σιγά η ανθρωπότητα.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ και η μετάφραση ανήκει στην Ανθή Καρρά.

Εκδόσεις : ΠΟΤΑΜΟΣ