Το βιβλίο ‘Λήθη και Λίνκολν’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ σε μετάφραση Γ.Ι.Μπαμπασάκη, είναι ένα μοναδικό βιβλίο, δομημένο σαν μια προφορική αφήγηση με στοιχεία αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Τζώρτζ Σώντερς (George Saunders), στο οποίο οφείλει και την κατάκτηση του βραβείου Booker. Πρόκειται για μια ιστορία συγκινητική, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, με ήρωα τον Αβραάμ Λίνκολν, πλαισιωμένο από ένα πλήθος υποστηρικτικών χαρακτήρων, ζωντανών και νεκρών, πραγματικών και επινοημένων. Οι χαρακτήρες αυτοί  – που έχουν και το ρόλο του αφηγητή – δίνουν πληροφορίες για την προσωπική του ιστορία ο καθένας, αλλά και για τα ιστορικά γεγονότα της εποχής.

Ο χρόνος που διαδραματίζεται η ιστορία του βιβλίου είναι ο Φεβρουάριος του 1862. Ενώ ο εμφύλιος πόλεμος έχει ξεκινήσει και ο λαός έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι έχει εμπλακεί σε ένα μακρύ και αιματηρό αγώνα, ο εντεκάχρονος γιός του Προέδρου Λίνκολν, είναι σοβαρά άρρωστος. Παρά τις διαβεβαιώσεις των γιατρών ότι θα το ξεπεράσει, ο μικρός Γουίλι πεθαίνει βυθίζοντας στο πένθος την οικογένειά του. Οι εφημερίδες της εποχής αναφέρουν ότι ο Πρόεδρος Λίνκολν, απαρηγόρητος για το χαμό του γιού του, επισκέφθηκε αρκετά βράδια τον τάφο του για να τον πάρει στην αγκαλιά του!

Αυτή την ιστορία την άκουσε ο Σώντερς από ένα συγγενή της συζύγου του, πριν από αρκετά χρόνια, και η περιγραφή του πατέρα που κρατάει στα χέρια του το νεκρό γιό του, έγραψε μέσα στο μυαλό του σε μια εικόνα που συνδύαζε το μνημείο του Λίνκολν και την Πιετά. Μετά από είκοσι περίπου χρόνια – κατά τη διάρκεια των οποίων δεν τολμούσε να καταπιαστεί με τη συγγραφή ενός έργου μ’ αυτό το θέμα – τελικά αποφάσισε να κάνει μια συγγραφική προσπάθεια που στον πυρήνα της να βρίσκεται αυτή η ιστορία, μια προσπάθεια όμως πειραματική και χωρίς δεσμεύσεις. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας είναι το βιβλίο ‘Λήθη και Λίνκολν’. Ο τίτλος του βιβλίου στην πρωτότυπη μορφή του είναι «Ο Λίνκολν στο μπάρντο» και είναι, νομίζω, χρήσιμο στον Έλληνα αναγνώστη να ‘αποκωδικοποιήσει’ αυτό τον τίτλο προκειμένου να καταλάβει και να απολαύσει αυτό το ιδιαίτερο βιβλίο. Το ‘μπάρντο’, λοιπόν,  σύμφωνα με τη θιβετιανή βουδιστική θρησκεία είναι η ενδιάμεση κατάσταση στην οποία βρίσκεται μια ψυχή όταν δεν συνδέεται με κανένα σώμα – μετά το θάνατο και πριν τη μετενσάρκωσή της. Στο βιβλίο, οι ψυχές δεν φαίνεται να έχουν απόλυτα συνείδηση της κατάστασής τους, αναφέρουν τα φέρετρα ως «αρρωστόκουτα» και συμπεριφέρονται σαν υπολείμματα ζωών που δεν έχουν τελειώσει ακόμη.

Ο καταλύτης της ιστορίας είναι ο θάνατος του γιου του Αβραάμ Λίνκολν, του Γουίλι. Και αυτό που ακολουθεί είναι μια ιστορία που βρίσκεται στο ‘μπάρντο’,  όπου οι ψυχές που έχουν εγκλωβιστεί μεταξύ του θανάτου και του αγώνα για την παροδική, μετά θάνατον, ύπαρξή τους, περιγράφουν το κοινωνικό ημερολόγιο της οικογένειας του προέδρου, τα ιστορικά γεγονότα και τη συναισθηματική κατάσταση του Λίνκολν, μεταξύ άλλων. Στο μεταξύ ο Γουίλι αντιμετωπίζει το φόβο της νέας του κατάστασης, την οποία αρχίζει να συνειδητοποιεί όταν δεν καταφέρνει να επικοινωνήσει με τον αγαπημένο του πατέρα.

Αξιοπρόσεκτο είναι ότι ο συγγραφέας δεν επικεντρώνει την κύρια προσοχή του στον ίδιο τον Λίνκολν, αλλά στα πνεύματα που κατοικούν στο νεκροταφείο στο οποίο έχει θαφτεί ο 11χρονος γιος του. Το μυθιστόρημα ξεκινάει με την πρόταση : «Στου γάμου μας τη μέρα, ήμουν σαράντα έξι εγώ, εκείνη δεκαοχτώ.» και αρχικά υποθέτουμε ότι ακούμε τη φωνή του Αβραάμ Λίνκολν. Γίνεται όμως σύντομα σαφές ότι τα γεγονότα δεν ταιριάζουν με αυτή την ανάγνωση, ούτε και ο τόνος. Στην τέταρτη σελίδα, ανακαλύπτουμε ότι ο ομιλητής είναι κάποιος ‘χανς βόλμαν’, που συνομιλεί με κάποιον που ονομάζεται «ρότζερ μπέβινς iii». Τα ονόματά τους γραμμένα με μικρά γράμματα μας δίνουν να καταλάβουμε ότι είναι νεκροί, σ’ αυτή την ιδιαίτερη κατάσταση του ‘μπάρντο’.  Μιλούν και φανερώνουν στον αναγνώστη τις ιστορίες τους, τις ζωές τους, τον τρόπο που τους έφερε στην κατάσταση που βρίσκονται. Άλλοτε με πόνο γι’ αυτούς που άφησαν πίσω, άλλοτε με έκπληξη, άλλοτε με χιούμορ φτιάχνουν ένα σκηνικό που ξεκινάει σαν μια μαύρη κωμωδία. Είναι αυτοί που, σαν άλλος χορός ελληνικής τραγωδίας, δίνουν πληροφορίες στον αναγνώστη για το παρελθόν, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα όσων βρίσκονται τριγύρω τους. Μόλις ο αναγνώστης συνηθίσει τον ρυθμό της παράστασης των ψυχών, το έργο του Σώντερς κερδίζει σαφήνεια, σκοπό και δύναμη. Μέσω του  θεατρικού καλειδοσκοπίου αυτών των φωνών – ζωντανών και νεκρών, ιστορικών και φανταστικών – ο συγγραφέας αναφέρεται στην οικογενειακή αγάπη, στο βάρος της ιστορίας αλλά και στα μεγάλα σφάλματα της αμερικανικής δημοκρατίας – φυλή, φύλο, πλούτο, σεξουαλικότητα – διατηρώντας το βλέμμα του σταθερά στην αναπόφευκτη αντιπαράθεση με τη ζωή και το θάνατο και θέτοντας μια διαχρονική ερώτηση: πώς ζούμε και πώς αγαπάμε όταν ξέρουμε ότι όλα αυτά που μας νοιάζουν κάποια στιγμή θα πάψουν να υπάρχουν;

Κάτι άλλο που αξίζει να αναφερθεί, γι’αυτό το απροσδόκητο αφήγημα, είναι ο άμεσος τρόπος που ο Σώντερς φανερώνει τις πηγές του. Οι πληροφορίες εκτός από τον χορό των φαντασμάτων προέρχονται και από ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών κειμένων και πρωτογενών πηγών (επιστολών και απομνημονευμάτων από τους συγχρόνους του Λίνκολν) και αποδίδονται από τον συγγραφέα σχολαστικά στον συντάκτη τους. Οι περισσότερες από αυτές τις πηγές είναι πραγματικές, μερικές έχουν εφευρεθεί, και δεν είναι πάντοτε σαφές ποια είναι ποια.

Γραμμένο με αξεπέραστο χιούμορ, πάθος και χάρη, αναδεικνύει μια συναρπαστική νέα συγγραφική τεχνική και επιβεβαιώνει τον Σώντερς ως έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς της γενιάς του.

Το συνιστώ θερμά.

Εκδόσεις : ΙΚΑΡΟΣ

Διαβάστε επίσης αυτό το άρθρο