• ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΠΡΑΣ ΚΟΥΜΠΑΣ
• ΚΙΝΚΑΣ ΜΠΟΡΜΠΑ
• ΔΟΝ ΚΑΣΜΟΥΡΟ

Ο Μασάντο ντε Ασίς (Joaquim-Maria Machado De Assis), συγγραφέας, ποιητής, κριτικός, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος είναι ο μεγαλύτερος συγγραφέας στο λογοτεχνικό πάνθεον της Βραζιλίας. Με ταπεινή καταγωγή (γιός ενός μιγά και μιας πορτογαλίδας πλύστρας) και σχεδόν αυτοδίδακτος, γεννημένος το 1839 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, ο Μασάντο ντε Ασίς, έχασε τόσο τη μητέρα του όσο και την αδελφή του σε νεαρή ηλικία, γεγονός στο οποίο αποδίδεται ο απαισιόδοξος τόνος των έργων του.

Το ύφος της γραφής του στη δεκαετία του 1870 χαρακτηρίστηκε από ρομαντικούς τόνους και τα πρώτα του έργα δεν δείχνουν όλες τις ιδιότητες που θα καθιστούσαν τα μεταγενέστερα έργα του τόσο ισχυρά και διάσημα. Ωστόσο, με τη δημοσίευση του βιβλίου του με τίτλο «Οι Μεταθανάτιες αναμνήσεις του Μπρας Κούμπας», το 1881, το στυλ του μετατοπίστηκε σε μεγάλο βαθμό. Έκτοτε τα έργα του χαρακτηρίζει ένα μείγμα ψυχολογικού ρεαλισμού και συμβολισμών ενώ η απαισιοδοξία, το σαρδόνιο πνεύμα και η χρήση της ειρωνείας είναι σταθερά στοιχεία της αφηγηματικής τεχνικής του. Το πιο διάσημο έργο του προήλθε από αυτή τη φάση της γραφής του, γνωστό ως «Ρεαλιστική Τριλογία», που αποτελείται από τα βιβλία : «Μεταθανάτιες Αναμνήσεις του Μπρας Κούμπας», «Κίνκας Μπόρμπα» και «Δον Κασμούρο». Το κάθε ένα από αυτά αναφέρεται στη ζωή του βασικού του ήρωα, προβάλλοντας τα αγαπημένα θέματα του Μασάντο ντε Ασίς  όπως η δουλεία, ο έρωτας, η σχέση των κοινωνικών τάξεων, η μοιχεία, η ζήλεια αλλά και η πολιτική της εποχής. Δηκτικός και εύστοχος, και στα τρία αυτά έργα, αφήνει την ειρωνεία του να υπερβεί τη σάτιρα και να αποκτήσει ένα φιλοσοφικό χαρακτήρα.

Στο βιβλίο «Μεταθανάτιες Αναμνήσεις του Μπρας Κούμπας», αφηγητής είναι ο νεκρός Μπρας Κούμπας που διηγείται, σε πρώτο πρόσωπο,  τη ζωή του απαριθμώντας τα λάθη και τους αποτυχημένους έρωτές του. Η αφήγηση αρχίζει κατά τη διάρκεια της κηδείας του και βρισκόμενος πια στην ‘άλλη πλευρά’ παρουσιάζει τα συμβάντα σε 160 κεφάλαια γεμάτα κυνισμό και μαύρο χιούμορ.

Τούτο το τελευταίο κεφάλαιο είναι όλο αρνήσεις. Δεν κέρδισα τη δόξα απ’ το έμπλαστρό μου, δεν έγινα υπουργός, δεν έγινα χαλίφης, δεν παντρεύτηκα. Η αλήθεια είναι ότι σε αντιστάθμισμα όλων αυτών των αρνήσεων, είχα την καλή τύχη να μην κερδίζω το ψωμί μου με τον ιδρώτα του προσώπου μου. Επιπλέον, δεν έζησα το θάνατο της δόνα Πλάσιντα, ούτε είδα τον Κίνκας Μπόρμπα μισότρελο. Αν συνυπολογίσουμε και τα μεν και τα δε, ο καθένας θα μπορούσε να διαπιστώσει ότι δεν υπήρξε πλεόνασμα ούτε έλλειμμα και ότι τελικά βγήκα πάτσι με τη ζωή. Θα είχε όμως άδικο γιατί περνώντας πια απ’ αυτή την πλευρά του μυστηρίου, βρέθηκα μ’ ένα μικρό πλεόνασμα, που είναι η έσχατη άρνηση αυτού του κεφαλαίου των αρνήσεων :

• Δεν απέκτησα παιδιά και δεν μεταβίβασα σε κανένα πλάσμα το κληροδότημα της αθλιότητάς μας.

Στο δεύτερο βιβλίο της τριλογίας με τίτλο «Κίνκας Μπόρμπα», η αφήγηση γίνεται στο τρίτο πρόσωπο και ο συγγραφέας, με απαισιοδοξία και καυστικότητα, επικρίνει τα ήθη και τη φιλοσοφία της εποχής του, χωρίς όμως να αφαιρέσει όλα τα ρομαντικά στοιχεία από την πλοκή. Ο Κίνκας Μπόρμπα κληροδοτεί στον αφελή Ρουμπιάο την περιουσία του ο οποίος μετακομίζει στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Εκεί γνωρίζεται με τον Κριστιάνο και τη Σοφία, οι οποίοι τον χειραγωγούν αποβλέποντας  στην περιουσία του και τελικά τον οδηγούν στην τρέλα.

Στον Δον Κασμούρο ο ηλικιωμένος αφηγητής Μπεντίνιο Σαντιάγο διηγείται την ιστορία του με την Καπιτού, τον παιδικό του έρωτα, με την οποία είναι παντρεμένος. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν ο Μπεντίνιο αρχίζει να πιστεύει ότι η γυναίκα του έχει σχέσεις με τον καλύτερό του φίλο τον Εσκομπάρ. Οι υποψίες του μεγαλώνουν όταν παρατηρεί ότι ο γιός του μοιάζει περισσότερο στον φίλο του παρά σ’ εκείνον και όταν βλέπει την αντίδραση της Καπιτού στην κηδεία του Εσκομπάρ.

Ο Μασάντο ντε Ασίς χρησιμοποίησε συχνά την αφήγηση για να μιλήσει απευθείας στον αναγνώστη και οι λογοτέχνες τον θεωρούν έναν από τους πρώτους συγγραφείς – όχι μόνο στη Βραζιλία, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο – που ακολούθησαν αυτή την αφηγηματική τεχνική, η οποία αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στον 20ο αιώνα.

Μέχρι το θάνατό του το 1908, τα έργα του δεν είχαν κερδίσει αναγνώριση από τους κριτικούς ή το κοινό. Σήμερα, ωστόσο, ο Μασάντο ντε Ασίς αναγνωρίζεται ευρέως στη Βραζιλία και σε όλο τον κόσμο ως ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του κόσμου. Ο Χάρολντ Μπλουμ τον συμπεριέλαβε στον κατάλογο των 100 μεγαλύτερων λογοτεχνών και τόσο ο Γούντυ Άλεν όσο και ο Κάρλος Φουέντες αναγνωρίζουν ανοιχτά την επιρροή του στα έργα τους.

Το βιβλίο «Ρεαλιστική Τριλογία» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις GUTENBERG. Η μετάφραση, ο πρόλογος και οι σημειώσεις είναι της Μαρίας Παπαδήμα.

Εκδόσεις :GUTENBERG

Πηγές :

• Wikipedia 
• Athens Voice
• Fractalart