O πρόσφατα χαμένος (2015) Ράφαελ Τσίρμπες (Rafael Chirbes) υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους συγγραφείς της Ισπανίας. Το βιβλίο του «Στην Άκρη του Γκρεμού» – που είναι και το κύκνειο άσμα του – έχει βραβευθεί με το ΕΘΝΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ της ΙΣΠΑΝΙΑΣ για το 2014 και με το Βραβείο Κριτικών για το 2013 και κυκλοφορεί στα Ελληνικά με ένα ξεχωριστό εξώφυλλο από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ σε πολύ καλή μετάφραση της Βασιλικής Κνήτου.

Γεννημένος το 1949, σε μια μικρή πόλη στην επαρχία της Βαλένθια, σε μια οικογένεια με ρεπουμπλικανικές ρίζες, ο Τσίρμπες, μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο, μετά την αυτοκτονία του πατέρα του, γιατί η μητέρα του δεν μπορούσε να τον συντηρήσει.  Ο Ισπανικός Εμφύλιος και το μεταπολεμικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε και σπούδασε τον διαμόρφωσαν και επηρέασαν τη γραφή του. Το βιβλίο του «Στην Άκρη του Γκρεμού» είναι λιγότερο ένα λογοτεχνικό μυθιστόρημα και περισσότερο μια έντονα κυνική καταγραφή των αποτελεσμάτων της κρίσης στη σύγχρονη Ισπανία, μέσα από τη λύπη, τις αδικίες, τη φθορά και γενικά την ανθρώπινη φρίκη, των πολιτών.

Είναι γεγονός ότι προσεγγίζουμε πιο εύκολα κάποιο έργο, όταν το έργο αυτό προβάλλει το θετικό και το ωραίο. Αυτό το βιβλίο όμως είναι ένα έργο που στο βασικό του θέμα δεν έχει ίχνος θετικότητας και ομορφιάς. Ένα βιβλίο που καταφέρνει να είναι ταυτόχρονα αλληγορικό και εξαιρετικά άμεσο αλλά διαβάζεται δύσκολα για διάφορους λόγους. Πρώτα από όλα επειδή καταπιάνεται μ’ ένα θέμα που ενοχλεί, την οικονομική κρίση. Έπειτα λόγω της εποχής, επειδή όλοι μας έχουμε αισθανθεί τις συνέπειες αυτής της κρίσης, για μεγάλο χρονικό διάστημα και χωρίς να διαφαίνεται κάποιο φως. Η τελευταία δυσκολία προκύπτει από τον τρόπο γραφής του βιβλίου που μοιάζει κάποιες στιγμές χαοτικός με τις τεράστιες παραγράφους που εκτείνονται σε ολόκληρες σελίδες αλλά και τις σκέψεις των χαρακτήρων που επικαλύπτουν συχνά η μία την άλλη. Παρόλα αυτά όμως δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τη συναισθηματική ευγλωττία, και την ηχηρή δύναμη αυτού του βιβλίου που μοιάζει να επιτίθεται στον αναγνώστη απαιτώντας την αμέριστη προσοχή του.

Η ιστορία ξεκινάει στα τέλη του 2010, μετά την οικονομική κρίση που ρήμαξε την ισπανική οικονομία (όπως και πολλές άλλες σε όλο τον κόσμο), και ρίχνει μια καθαρή ματιά σ’ ένα έθνος που λεηλατήθηκε και παραπαίει. Ένα καταπληκτικό πορτραίτο του αγώνα ενός ανθρώπου που ψάχνει να βρει το νόημα της προσωπικής του οικονομικής και κοινωνικής παρακμής μέσα σ’ ένα ασφυκτικό περιβάλλον.

Ο τόπος που διάλεξε ο Τσίρμπες γι’ αυτή την εξιστόρηση είναι τα περίχωρα της Όλμπα, στην Ισπανία, μια πόλη όπου η κοινωνική, οικονομική και πολιτική δυναμική διασταυρώνονται με τη σκληρή πραγματικότητα της ανθρώπινης κατάστασης μετά την έκρηξη της οικονομικής κρίσης. Στην άκρη αυτής της πόλης είναι οι βάλτοι, ένα τοπίο έρημο και βρωμερό στο οποίο συχνάζουν μαφιόζοι, άνεργοι, μετανάστες, πόρνες, παιδεραστές, ναρκομανείς και τρομοκράτες.  Κολλημένος σε αυτή τη διεφθαρμένη και νικημένη πόλη είναι ο 70χρονος ξυλουργός Εστεμπάν, ο οποίος ακολουθεί το επάγγελμα του πατέρα του και του παππού του αφού έτσι του επέβαλε η οικογενειακή παράδοση παραμερίζοντας τα δικά του όνειρα.  Τώρα, αναγκάζεται να κλείσει το μικρό του εργοστάσιο οδηγώντας στην ανεργία τους πέντε υπαλλήλους του. Εκτός από αυτό όμως έχει να διαχειριστεί κι άλλες απογοητεύσεις που του έχει φέρει η ζωή, όπως την οριστική απώλεια της περιουσίας του, την οποία είχε επενδύσει στην κατασκευαστική εταιρεία κάποιου επιτήδειου εργολάβου, τη συντήρηση του υπερήλικα πατέρα του αλλά και τις ευθύνες που ξέρει ότι θα του ζητηθούν από τα αδέλφια του για την περιουσία που χάθηκε. Το παρελθόν της Ισπανίας παρουσιάζεται μέσα από την ιστορία του πατέρα του Εστεμπάν, που διάγει τις τελευταίες μέρες της ζωής του αμίλητος και ανίκανος να ξεχάσει και να συγχωρήσει τα δύσκολα γεγονότα της εποχής του εμφυλίου και της δικτατορίας του Φράνκο που του κατέστρεψαν τη ζωή και το παρόν της χώρας μέσα από την ιστορία και την κατάσταση του Εστεμπάν.

Όσο μεγαλώνει κανείς, αυξάνονται και οι γνώσεις του σχετικά με τα δυσάρεστα της ζωής και σίγουρα, στο πλαίσιο κάποιου μηχανισμού που μας βοηθάει να τα αντέχουμε, μειώνεται η ευαισθησία μας. Οι πόλεμοι, οι σφαγές είναι κατά κανόνα υπόθεση σκληραγωγημένων γέρων, οι νέοι λειτουργούν σαν απλά πιόνια που τα κινούν αρθριτικά δάκτυλα. Αυτό που βλέπουν στον πόλεμο τους στερεί την αθωότητά τους, κάνοντάς τους ικανούς να ακολουθήσουν τα χνάρια των πατεράδων και των παπούδων τους.

Αναζητώντας την ρίζα του κακού για τα δεινά του αλλά και για τα δεινά του τόπου του, ο Εστεμπάν στοχάζεται την πορεία των φίλων του και των συμπολιτών του και προσπαθεί να βρει απαντήσεις στην οικογενειακή ιστορία του καθενός. Με συχνές αναφορές στον Ισπανικό εμφύλιο και στα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο, ο Τσίρμπες δίνει ανάγλυφα το πορτραίτο ενός ανθρώπου που έχει χάσει κάθε πίστη στο μέλλον και σε μια καλύτερη ζωή. Για να ολοκληρώσει δε την εικόνα αυτής της κοινωνίας δεν παραλείπει να ρίξει τη ματιά του και σε άλλους χαρακτήρες που κινούνται γύρω από τον Εστεμπάν όπως τον παιδικό του φίλο Φρανθίσκο, τους πρώην υπαλλήλους του, τη γυναίκα που φρόντιζε τον πατέρα του. Και όλοι τους εμφανίζονται να μιλούν συνεχώς – λες κι αυτό θα τους εμποδίσει να σκέφτονται – να μιλούν μελαγχολικά και συχνά με αυτολύπηση και είναι αρκετά τα σημεία του βιβλίου που ο αναγνώστης μπερδεύεται αφού στις κουβέντες του ενός εμπλέκονται οι κουβέντες του άλλου.

Η δουλειά όπως και η οικογένεια, είναι ένα φορτίο που πρέπει να το κουβαλάς, τι άλλο να κάνεις, το θεωρείς δεδομένο, η βιβλική κατάρα στην οποία ψάχνει να βρει κανείς και κάποια πλεονεκτήματα, αφού είναι αναπότρεπτη : λες πως πάντα  έτσι θα είναι, νόμος της ζωής, αυτή η μονοτονία, πόσο μάλλον αν έχεις περάσει τριάντα χρόνια και βάλε χωρίς να έχεις αλλάξει θέση, κλεισμένος οχτώ ή δέκα ώρες κάθε μέρα, πέντε μέρες τη βδομάδα στο ξυλουργείο.

Ο Τσίρμπες, μέσα από τον βασανισμένο ήρωα του τελευταίου του βιβλίου, τον Εστεμπάν, έχει δημιουργήσει ένα συναισθηματικό λαβύρινθο αλλά και μια ισχυρή μαρτυρία  για τις καταστροφικές προσωπικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στους συμπατριώτες του. Έχει  φωτίσει τη φτώχεια, τη βία, την ξενοφοβία, την ισλαμοφοβία, την εμπορία ανθρώπων, την πορνεία, την ηθική διαφθορά και εντέλει την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Εκτός από αυτά όμως εξετάζει με ιδιαίτερη ευαισθησία τόσο τις σχέσεις ανάμεσα στις γενιές, στις οικογένειες και στα έλιθνη όσο και  την ανθρώπινη ανάγκη για κατανόηση και σεβασμό.

Το βιβλίο «Στην Άκρη του Γκρεμού» είναι αναμφίβολα ένα βιβλίο με δύσκολο θέμα, δοσμένο όμως με τόσο ιδιαίτερο τρόπο που είναι σίγουρο ότι θα το κατατάξει στα καλύτερα μυθιστορήματα της δεκαετίας.

Εκδόσεις : ΚΕΔΡΟΣ

Διαβάστε ακόμη :

• Πληροφορίες για τον συγγραφέα : LITERARY HUB
• Σχόλια για το βιβλίο :
  • ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
  • booksjournal
  • librofilo