Ο Χουάν Ρούλφο άφησε μόνο μια συλλογή διηγημάτων και το μαγευτικό μυθιστόρημα «Πέδρο Πάραμο» που θεωρείται – και δικαίως – ένα από τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα του 20^ου αιώνα. Είναι μια σαρωτική ιστορία αγάπης, προδοσίας και θανάτου που θυμίζει έντονα αρχαία ελληνική τραγωδία. Ένα μείγμα φαντασίας και πραγματικότητας, ένα βιβλίο φωνών. Φωνών ανθρώπων, φωνών της φύσης, των περιστάσεων, της ηθικής και του πάθους.

Η ιστορία αρχίζει με την Ντολόρες Πρεσιάδο στο νεκροκρέβατό της να ζητά από το γιό της, Χουάν, να της υποσχεθεί ότι θα πάει στην Κομάλα να βρει τον πατέρα του, έναν άντρα με το όνομα Πέδρο Πάραμο. Ακούγεται απλό – μια υπόσχεση σε μια ετοιμοθάνατη μάνα – και τίποτα δεν προϊδεάζει τον αναγνώστη για τον χορό υπερρεαλισμού που θα συναντήσει στη συνέχεια.

– Έτσι θα κάνω, μητέρα.

Ωστόσο δεν σκεφτόμουν να τηρήσω την υπόσχεσή μου. Μέχρι πριν από λίγο που άρχισαν να με πλημμυρίζουνε τα όνειρα, ν’ ανοίγουν μέσα μου φτερά οι αυταπάτες. Κι έτσι σιγά σιγά έφτιαξα έναν κόσμο γύρω μου από την ελπίδα που ήταν αυτός ο άντρας που λεγόταν Πέδρο Πάραμο, ο άντρας της μητέρας μου.  σελ. 36

Ο Χουάν κρατάει την υπόσχεσή του και ταξιδεύει μέχρι την Κομάλα για να βρει μια εγκαταλελειμμένη πόλη. Ή έτσι τουλάχιστον δείχνει στην αρχή. Σιγά σιγά τα φαντάσματα της Κομάλα εμφανίζονται και μιλούν. Σε μια ιστορία όπου τα όρια μεταξύ των ζωντανών και των νεκρών είναι θολά, το παρελθόν συγχέεται με το παρόν, και η πραγματικότητα με τα όνειρα, ο Χουάν μαθαίνει για τη ζωή του πατέρα του και την κατάληξή της.

Ο Πέδρο Πάραμο είναι ένας τυπικός δεσποτικός αφέντης που έχει το χάρισμα να γοητεύει τους άλλους και να τους χειρίζεται κατά το δοκούν. Χρησιμοποιεί αυτό το χάρισμά του για να γοητεύσει και πολλές κυρίες, αλλά και εκείνες που δεν πέφτουν θύματα της γοητείας του, υποκύπτουν με τη βία. Σκοτώνει τους εχθρούς του και εδραιώνει τον εαυτό του ως το πιο ισχυρό πρόσωπο στην Κομάλα. Η μελέτη του Πέδρο Πάραμο είναι μια μελέτη για το κακό: έλξης και απώθησής του. Ο Ρούλφο αναφέρεται στους ανθρώπους που έλκονται από τους ισχυρούς και σ’αυτούς που τους απωθεί η δύναμη καθώς και στο πόσο αβοήθητοι είναι σε μια τέτοια κατάσταση.

Ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου αφορά τον αγώνα της εκκλησίας ενάντια στο κακό. Υπάρχει πάντα η αίσθηση ότι η εκκλησία έχει την αναγκαία ηθική εξουσία να σταθεί απέναντι στο κακό και ενώ αυτό θεωρητικά είναι σωστό, η ιστορία, με πολλά παραδείγματα, μας διδάσκει το αντίθετο. Στην περίπτωση της Κομάλα, η εκκλησία ούτε αντιτίθεται στο κακό, ούτε συμπλέει μαζί του. Στην Κομάλα η εκκλησία είναι απλά αναποτελεσματική, επειδή το πρόσωπο της προάσπισης των αξιών της είναι αναποτελεσματικό.

Όλοι οι χαρακτήρες της ιστορίας είναι νεκροί. Ακόμη και ο Χουάν πεθαίνει και συνεχίζει νεκρός να συμμετέχει στην ιστορία. Το μόνο που υπάρχει στην Κομάλα είναι η αφόρητη ζέστη και οι φωνές που τα μουρμουρητά τους την έχουν μετατρέψει σε ένα χωριό ήχων. Κάθε ψυχή που περιφέρεται στο χωριό ‘ξαναζεί’ μια στιγμή πόνου ή ενοχής χωρίς όμως αυτή η εμπειρία να προσφέρει κάποια λύτρωση.  Ο Ρούλφο διερευνά την έννοια του καθαρτηρίου όπου οι ψυχές πρέπει να ξαναζήσουν μέχρι να εξιλεωθούν, αποκαλύπτει την αυταπάτη της ελπίδας και στιγματίζει την παθητικότητα της Καθολικής εκκλησίας. Το Μεξικό της ιστορίας είναι στοιχειωμένο από ένα χριστιανισμό που έχει δέσει τους κατοίκους του στο άρμα των υποκριτών ιερέων που απαιτούν ανταλλάγματα για την άφεση αμαρτιών που προστάζει ο καθολικισμός αλλά και των φτωχών που καταπιέζονται από τα δικά τους συστήματα πεποιθήσεων.

Ο Ρούλφο σ’αυτό το βιβλίο χρησιμοποιεί το στυλ του μαγικού ρεαλισμού με εξαιρετικό τρόπο. Η υπνωτιστική σουρεαλιστική αίσθηση του βιβλίου καθηλώνει τον αναγνώστη από την πρώτη του σελίδα. Ολόκληρη η ιστορία του ανθρώπου που ονομάζεται Πέδρο Πάραμο, έχει τεμμαχιστεί και παρουσιάζεται σε τυχαία χρονολογική σειρά. Η αφήγηση γίνεται από  διαφορετικούς χαρακτήρες και ο αναγνώστης έχει έντονα την αίσθηση ότι περπατάει σε ένα στοιχειωμένο, έρημο χωριό και ακούει γύρω του φωνές.

– Ετούτο το χωριό είναι γεμάτο αντίλαλους. Μοιάζουνε σαν φυλακισμένοι στις ρωγμές των τοίχων ή κάτω από τις πέτρες. Σαν περπατάς, νιώθεις ότι ακολουθούν τα βήματά σου. Ακούς τριξίματα. Γέλια. Γέλια τόσο παλιά πια, σαν κουρασμένα να γελάνε. Φωνές λιωμένες ήδη απ’ τη χρήση. Όλα αυτά ακούς. Σκέφτομαι πως θα ‘ρθει μια μέρα που θα σβήσουμε αυτοί οι ήχοι. σελ. 90-91

Το βιβλίο ‘Πέδρο Πάραμο’, είναι ένα έργο ορόσημο της νοτιοαμερικάνικης λογοτεχνίας που αναπτύσσει ένα νέο τρόπο αφήγησης, αυτόν του μαγικού ρεαλισμού. Ένα σύντομο μυθιστόρημα αλλά τόσο πολύπλοκο, που είναι δύσκολο να διακρίνεις όλες του τις αρετές με μία μόνο ανάγνωση και ο μόνος τρόπος να μην χάσεις κανένα από τα πολλά κρυμμένα μυστικά του, είναι να το διαβάσεις ξανά και ξανά. Αυτό το βιβλίο αξίζει κάθε κομμάτι των επαίνων που του έχουν δοθεί.

Η ελληνική έκδοση του βιβλίου από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ σε εκπληκτική μετάφραση Έφης Γιαννοπούλου, εκτός από το εισαγωγικό σημείωμα της μεταφράστριας περιέχει τον πρόλογο της αμερικάνικης έκδοσης (της Σούζαν Σόνταγκ), σύντομες αναμνήσεις από τον Χουάν Ρούλφο (του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες) και στο επίμετρο δύο κείμενα του Κάρλος Φουέντες και του Τζόζεφ Σόμερς.

Εκδόσεις : ΠΑΤΑΚΗΣ