Το ‘Κάτι παράξενο στο νου μου’ είναι ένα από τα καλύτερα ερωτικά γράμματα που έχουν γραφτεί ποτέ για την Κωνσταντινούπολη, στο οποίο περιγράφεται η πολυπλοκότητα της συνεχώς μεταβαλλόμενης κατά τα τελευταία 50 χρόνια, πόλης.

Το μυθιστόρημα ακολουθεί τον Μεβλούτ Καράτας που αφήνει το μικρό χωριό του στην περιοχή της Κόνια (βλ. Ικόνιο) το 1969 σε ηλικία 12 ετών και μετακινείται στην Κωνσταντινούπολη για να σπουδάσει και να βοηθήσει τον πατέρα του που πουλάει γιαούρτι και μποζά «…ένα παραδοσιακό ασιατικό ρόφημα, που παρασκευάζεται από βρασμένο κεχρί, είναι πηχτό, μυρίζει όμορφα, έχει μουντό κιτρινωπό χρώμα και περιέχει λίγο αλκοόλ» στους δρόμους της.

Τα πρώτα χρόνια στην Κωνσταντινούπολη ο Μεβλούτ πηγαίνει στο σχολείο ενώ μαθαίνει τα μυστικά της δουλειάς από τον πατέρα του, προβληματισμένος συχνά για το χάσμα ανάμεσα στη δημόσια στάση και τις ιδιωτικές πεποιθήσεις «η δουλειά σου δεν είναι να το παίζεις σπουδαίος», «όταν σου λέω να φιλάς το χέρι του πελάτη, θα το φιλάς», μέχρι που η πόλη τον αποσπά από τον στόχο του να σπουδάσει και αφήνεται να απορροφηθεί από την ζωή του πλανόδιου πωλητή.

Αργότερα, στον γάμο του ξαδέλφου του μαγεύεται από τα όμορφα μάτια της αδελφής της νύφης αλλά εξαπατημένος από τον ξάδελφό του Σουλεϊμάν, για τρία χρόνια γράφει ρομαντικές επιστολές στην αδελφή της, Ραγιχά, διεκδικώντας τον έρωτά της. Μόλις τελειώνει το στρατιωτικό του αποφασίζει να κλέψει το κορίτσι που τον εντυπωσίασε. Όταν η επιχείρηση της αρπαγής της νύφης ολοκληρώνεται και ο Μεβλούτ ανακαλύπτει ότι έχει απαγάγει την αδελφή της κοπέλας των ονείρων του, αποφασίζει ότι δεν μπορεί να απορρίψει μια γυναίκα που έχει διακινδυνέψει συμφωνώντας να φύγει μαζί του. Έτσι, με την ικανότητά του να βρίσκει τον πιο εύκολο και λιγότερο οδυνηρό τρόπο μέσα από οποιαδήποτε κατάσταση, προχωράει σ’αυτόν τον απροσδόκητο γάμο και βρίσκει τόσο αυτός όσο και η γυναίκα του Ραγιχά την ευτυχία. Το ζευγάρι αποδεικνύεται ότι είναι απόλυτα ταιριαστό και ευτυχισμένο, παρόλο που ο Μεβλούτ ποτέ δεν καταφέρνει να κερδίσει αρκετά χρήματα και να προσφέρει στην οικογένειά του μια πιο άνετη ζωή.

Ο Μεβλούτ μεγαλώνει και μαζί του μεγαλώνει και η πόλη. «Η μορφή της πόλης αλλάζει πιο γρήγορα – αλίμονο! απ’ ό,τι η καρδιά ενός ανθρώπου». Περπατάει κάθε βράδυ στους ίδιους δρόμους και είναι σ’αυτές τις νυκτερινές διαδρομές που προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως : ‘τι έχει μεγαλύτερη σημασία στην αγάπη, αυτό που επιθυμούμε ή αυτό που μας επιφυλάσσει η μοίρα;’, ‘οι επιλογές μας καθορίζουν την ευτυχία μας ή αυτό αποφασίζεται από άλλες δυνάμεις και πέρα από τη θέλησή μας;’. Είναι αυτές οι εσωτερικές αναζητήσεις που τον οπλίζουν με δύναμη για να ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες της ζωής. «Ο άνθρωπος στην πόλη μπορεί να είναι μόνος ακόμη  και μέσα στο πλήθος-άλλωστε, αυτό που κάνει μια πόλη, πόλη, είναι η δυνατότητα κάποιου να κρύβει μέσα στο πλήθος εκείνο το ‘κάτι’, το παράξενο στο νου του.»

Ο Παμούκ για ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου  χρησιμοποιεί τις  επαγγελματικές προσπάθειες του Μεβλούτ (πουλάει πιλάφι με ρεβίθια με ένα καρότσι, αναλαμβάνει τον έλεγχο μιας καφετέριας –με όχι τόσο καλά αποτελέσματα -, προσπαθεί να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στις συμμορίες για τη διαχείριση ενός υπαίθριου πάρκιν) για να δώσει μια ανάγλυφη περιγραφή τόσο της δημόσιας όσο και της προσωπικής διαφθοράς της Κωνσταντινούπολης. Ο Παμούκ χαίρεται με τις παραδόσεις που διατηρούνται ζωντανές στην Κωνσταντινούπολη ενώ μοιάζει να θρηνεί για όλα αυτά που χάνονται.

Μέσα από την ιστορία του Μεβλούτ, ο συγγραφέας μας δίνει μια εικόνα της νεότερης, πολιτικής και κοινωνικής, ιστορίας της Τουρκίας. Η εισβολή στην Κύπρο, ο σχηματισμός του ΡΚΚ, το πραξικόπημα του 1980, ο σεισμός του 1999, οι μηχανορραφίες στην αγορά των ακινήτων, η ιδιωτικοποίηση των ηλεκτρικών υπηρεσιών αλλά και οι προσδοκίες πλουτισμού στην πόλη, η διαφθορά, η έλλειψη ευκαιριών καλής εκπαίδευσης στην επαρχία, η περιορισμένη και προδιαγεγραμμένη ζωή των γυναικών, παρουσιάζονται όλα μαζί με την πορεία της ζωής του Μεβλούτ. Στην καταπίεση των γυναικών τόσο δημόσια όσο και μέσα στην οικογένεια, ο Παμούκ αναφέρεται με θυμό. Ακόμη και ο σχεδόν αγαθός Μεβλούτ υπαγορεύει την συμπεριφορά της Ραγιχά.

Το βιβλίο είναι γραμμένο κατά ένα μέρος σαν τριτοπρόσωπη αφήγηση και κατά ένα μεγάλο μέρος σαν εξομολόγηση κάθε ενός από τους χαρακτήρες του και παρόλο που ο Μεβλούτ είναι ο ήρωας της ιστορίας, ο πρωταγωνιστής είναι σίγουρα η πόλη.

Εκδόσεις : ΩΚΕΑΝΙΔΑ