Το βιβλίο ‘Το νερό της λίμνης δεν είναι ποτέ γλυκό’, της Ιταλίδας συγγραφέως Τζούλια Καμινίτο (Giulia Caminito, Ρώμη 1988), είναι μια καταιγιστική εξιστόρηση της ζωής μιας νέας κοπέλας που μεγάλωσε στα περίχωρα της Ρώμης σ’ ένα ιδιαίτερο οικογενειακό περιβάλλον, στερημένη από υλικά και συναισθηματικά όπλα. Στα δεκατρία κεφάλαια του βιβλίου, μέσα από ένα αδιάκοπο ξετύλιγμα συναισθημάτων, η Γκάια, η κόρη της Αντόνια της κοκκινομάλλας, ανατρέχει στα βιώματα της παιδικής και εφηβικής της ηλικίας σ’ ένα ποιητικό ταξίδι αυτογνωσίας.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην τελευταία δεκαετία του 20^ου αιώνα και στην πρώτη του 21^ου.  Ένα μεταίχμιο χρονικό που φαίνεται να αποτυπώνεται και στην ψυχική μετάβαση της ηρωίδας από μία κατάσταση σε μία άλλη.

Η Γκάια μεγαλώνει σε μια φτωχή οικογένεια με τα τρία αδέλφια της. Ο πατέρας της είναι καθηλωμένος σ’ ένα αναπηρικό καροτσάκι μετά από ένα ατύχημα στην οικοδομή που εργαζόταν και η μητέρα της, η Αντόνια, εργάζεται ασταμάτητα για να συντηρήσει την οικογένεια. Η Αντόνια, τρέχει από τη μία δουλειά στην άλλη, καθαρίζει το σπίτι, μεγαλώνει τα παιδιά της, φροντίζει τον ανάπηρο άντρα της. Η περιγραφή του πρώτου σπιτιού που βρίσκουμε την οικογένεια αποκαλύπτει τη σοκαριστικές συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν∙ ένα υπόγειο δωμάτιο, στην καρδιά της σύγχρονης Ρώμης, με μια μικρή τσιμεντένια αυλή προσεκτικά καθαρισμένη από κατσαρίδες, ποντίκια και σύριγγες, στην οποία η μικρή Γκάια παίζει με τον αδελφό της. Η μαχητική κοκκινομάλλα Αντόνια καταφέρνει μετά από πολλές προσπάθειες να ξεπεράσει τα γραφειοκρατικά εμπόδια και να προσφέρει στην οικογένειά της ένα καλύτερο σπίτι σε μια ακριβή περιοχή. Εκεί η Γκάια ανακαλύπτει για πρώτη φορά το μπάνιο με την μπανιέρα, τα χωριστά υπνοδωμάτια αλλά και τις ταξικές προκαταλήψεις που τους αναγκάζουν να μετακομίσουν για άλλη μια φορά σ’ ένα σπίτι στα περίχωρα της Ρώμης, κοντά στη λίμνη Μπρατσάνο.

Η Αντόνια κάνει έναν υπεράνθρωπο αγώνα να μην λείψουν από την οικογένειά της τα απαραίτητα αλλά τους στερεί την τρυφερότητα. Είναι πανταχού παρούσα, κυριαρχική και αδυσώπητη, μαθαίνει στα παιδιά της να παλεύουν και να διεκδικούν, να μην το βάζουν ποτέ κάτω, να μην εμπιστεύονται κανέναν, να είναι πάντα σε επιφυλακή, να μην χάνουν το στόχο τους. Διοικεί, βάζει κανόνες, συγκρούεται και βασανίζει όσους εξαρτώνται από αυτή και ξεφεύγουν από το δρόμο που τους έχει χαράξει.

Οι προσδοκίες που έχει από την Γκάια, είναι να διαπρέψει στις σπουδές της, για να μπορέσει να βρει μια δουλειά ώστε να ξεκολλήσει από τη φτώχεια και να μπορέσει να βοηθήσει και την οικογένειά της. Και εκείνη,  η Γκάια με το θαμμένο όνομα, σαν τη θαμμένη της ταυτότητα, που προσδιορίζεται μόνο από το όνομα της μητέρας της, ακολουθεί όνειρα και συμπεριφορές που ποτέ δεν ήταν δικά της.

‘Ο Μαριάνο κι εγώ δεν καταλαβαίνουμε γιατί μένουμε ακόμα εδώ και δεν έχουμε προσπαθήσει ποτέ να το σκάσουμε, εγώ κι αυτό το μαυρομάλλικο αγόρι καταστρώνουμε στα κρυφά τη στιγμή που θα το βάλουμε στα πόδια, μόνο που δεν είμαστε ποτέ έτοιμοι να γίνουμε καπνός, να στρίψουμε στη γωνία της ζωής μας.’

Κοκκινομάλλα, με φακίδες σαν την Αντόνια, έξυπνη, περήφανη και  πεισματάρα η Γκάια επιβάλλεται στο σχολείο με τις καλές της επιδόσεις και τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα της, απαντώντας σε προσβολές, ταπεινώσεις και προδοσίες, τροφοδοτούμενη από έναν ασίγαστο θυμό. Χαρακτηριστική της στάσης της είναι η σκηνή στην οποία αντιμετωπίζει μόνη της τον νταή του σχολείου σπάζοντάς του το γόνατο επειδή της χάλασε την με κόπο αποκτημένη ρακέτα της. 

Η Γκάια μεγαλώνει, παρατηρεί και συνειδητοποιεί όλο και πιο πολύ αυτά που τη χωρίζουν από τους άλλους. Όταν όλα τα παιδιά έχουν κινητό, εκείνη δεν έχει, όταν όλα τα σπίτια έχουν τηλεόραση, το δικό τους δεν έχει, όταν όλα τα παιδιά επιλέγουν τι και πόσο θα φάνε, εκείνη δεν έχει αυτή την επιλογή. Όταν σε όλα τα σπίτια γιορτάζονται τα Χριστούγεννα, στο δικό τους όχι, όταν τα περισσότερα σπίτια των συμμαθητών της έχουν πισίνα, εκείνη έχει τη λίμνη με τον λασπωμένο βυθό. Οι στερήσεις αλλά και η σκληρότητα της μητέρας της με τους άτεγκτους κανόνες μεταμορφώνουν σιγά σιγά τη Γκάια που απαντά στη ζωή με βία και εκδικητικότητα κι από μία υποταγμένη παιδική ηλικία περνά σε μια οργισμένη εφηβεία. 

’Ένας κύκνος ήμουν κι εγώ, που τον είχαν φέρει από κάπου αλλού, ήθελα να ταιριάξω κι εγώ εκεί με το ζόρι, κι ύστερα ορμούσα και χτυπούσα και τα ‘βαζα ακόμη και μ’ εκείνους που με πλησίαζαν με το ξεροκόμματό τους, την ελεημοσύνη της αγάπης τους.’

Κάποια στιγμή φαίνεται ότι τα σχέδια της Αντόνια θα μπορούσαν να εκπληρωθούν και τα πράγματα  να γυρίσουν προς το καλύτερο. Η Γκάια τελειώνει το σχολείο με λαμπρά αποτελέσματα, σπουδάζει στο πανεπιστήμιο,  έχει το αγόρι που θέλει, και τότε συνειδητοποιεί ότι ‘έκανε όλα αυτά τα χιλιόμετρα μόνο για μια βουτιά’ στην ανυπαρξία.

Το σκηνικό του μεγαλύτερου μέρους της αφήγησης είναι η πόλη στη λίμνη· μια λίμνη που δημιουργήθηκε από έναν αρχαίο κρατήρα που κρύβει μυστικά στο θολό βυθό της. Αυτή η λίμνη με τα σκούρα νερά, αρχέτυπο της αναγέννησης αλλά και του θανάτου, που υποδέχεται την Γκάια, την απειλεί, την προσελκύει και την τρομάζει, δημιουργεί μια ανησυχία που διατρέχει το μυθιστόρημα μέχρι το τέλος του.

Η Καμινίτο με μια ιστορία γεμάτη ανατροπές και έναν άμεσο σχεδόν προφορικό λόγο, γράφει για τις ταξικές διαφορές, τη σύγχρονη φτώχεια που συνυπάρχει με τον υπερβολικό πλούτο, τη διαφορετικότητα, τη μοναξιά αλλά και τη φιλία, τις σχέσεις μητέρας – κόρης, τις ενοχές, και τελικά για το δικαίωμα στη διεκδίκηση και το όνειρο. Η ζωντανή αφήγηση, η πιεστική συναισθηματική σύνταξη, η χειμαρρώδης ροή των γεγονότων που αφήνει ελάχιστα ή καθόλου περιθώρια για επανεπεξεργασία, συμβάλλουν στην ισχυρή ταύτιση του αναγνώστη με την ηρωίδα.

Αντλώντας στοιχεία από τη ζωή της συγγραφέως, το μυθιστόρημα ‘Το νερό της λίμνης δεν είναι ποτέ γλυκό’ είναι η ιστορία μιας ναυαγισμένης λύτρωσης. Μια ιστορία τόσο κοντά στα προβλήματα της εποχής μας που γίνεται επώδυνη.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ σε προσεγμένη απόδοση στα ελληνικά από τη Δήμητρα Δότση.

Το μυθιστόρημα της Τζούλια Καμινίτο ‘Το νερό της λίμνης δεν είναι ποτέ γλυκό’ συζητήθηκε στη Λέσχη Ανάγνωσης Passe Partout Reading  και αρκετές από τις θέσεις του πιο πάνω κειμένου εκφράστηκαν από τα μέλη της Λέσχης.