Η Ιρλανδή συγγραφέας Κλερ Κίγκαν (Claire Keegan, 1968 -) αφιερώνει το  βιβλίο  της ‘Μικρά πράγματα σαν κι αυτά’ (εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, μετάφραση Μαρτίνας Ασκητοπούλου), ‘στις γυναίκες και τα παιδιά που υπέφεραν τόσα χρόνια στα οικοτροφεία για μητέρες και βρέφη, και στα πλυσταριά της Μαγδαληνής της Ιρλανδίας’. Το βιβλίο, που ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker το 2022,  αποτείνει φόρο τιμής στις χιλιάδες των κοριτσιών και γυναικών που φυλακίστηκαν και υποχρεώθηκαν σε αναγκαστική εργασία σ’ αυτά τα ιδρύματα που διοικούσε και χρηματοδοτούσε η Καθολική εκκλησία σε συνεργασία με το Ιρλανδικό κράτος μέχρι το 1996.

Η  συγγραφέας, σε μια αφήγηση σχεδόν 100 σελίδων, μας κάνει κοινωνούς μιας ντροπιαστικής σελίδας στην ιστορία της Ιρλανδίας  μέσα από τη ματιά ενός αξέχαστου ήρωα · του Μπιλ Φέρλονγκ.

Τον Δεκέμβριο του 1985 ο Φέρλονγκ, που κόντευε τα σαράντα, ζούσε στο Νιού Ρος, την ίδια πόλη στην οποία γεννήθηκε, μια δύσκολη αλλά ήρεμη ζωή, με τη γυναίκα του Αϊλίν και τις πέντε κόρες τους.  Μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς είναι πλέον ιδιοκτήτης μιας μάντρας που πουλάει καυσόξυλα, κάρβουνα και τύρφη και ενώ αγωνιά για τον επιούσιο λόγω των άσχημων οικονομικών συνθηκών, εντούτοις όλα τα ψιλά στις τσέπες του καταλήγουν σε άλλους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.

‘Ο Φέρλονγκ είχε ξεκινήσει από το μηδέν. Πιο κάτω και από το μηδέν, θα ‘λεγε κανείς.’ Η μητέρα του Φέρλονγκ έμεινε έγκυος στα δεκαπέντε της και όταν η οικογένειά της την αποκήρυξε, η εργοδότριά της, η προτεστάντισσα χήρα κυρία Γουίλσον πήρε υπό την προστασία της την άτυχη μητέρα και το παιδί της. Ο Φέρλονγκ που μεγάλωσε σαν παιδί ‘αγνώστου πατρός’  αναρωτιέται συχνά για το ποιος μπορεί να ήταν ο πατέρας του και φέρνει στη μνήμη του την ειρωνεία και την περιφρόνηση με την οποία τον αντιμετώπιζε η τοπική κοινωνία, αλλά γρήγορα αντικαθιστά μέσα του την πικρία με την ευγνωμοσύνη όταν θυμάται πόσο τυχερός στάθηκε κι αυτός και η μητέρα του που είχαν τη βοήθεια και την προστασία της κυρίας Γουίλσον. Γιατί το μοναστήρι που δεσπόζει πάνω από την πόλη είναι μια ζωντανή υπενθύμιση του πού καταλήγουν οι  ανύπαντρες μητέρες και τα μωρά τους.

‘Το μοναστήρι έμοιαζε πανίσχυρο πάνω στον λόφο πέρα από το ποτάμι, με τις μαύρες, ορθάνοιχτες πύλες του και τα αμέτρητα ψηλά, αστραφτερά παράθυρα με θέα στην πόλη.’

Οι μοναχές του μοναστηριού  λειτουργούσαν μια σχολή για νεαρά κορίτσια, ‘το μόνο καλό σχολείο θηλέων στην πόλη’ και ένα πλυσταριό όπου οι ιερείς και τα εύπορα νοικοκυριά έστελναν τη μπουγάδα τους. Τα κουτσομπολιά για το μοναστήρι ήταν πολλά· είχε ακουστεί ότι τα κορίτσια που εργαζόντουσαν στο πλυσταριό ήταν ανύπαντρες μητέρες που τους είχαν πάρει τα μωρά τους και τις εκμεταλλευόντουσαν μέχρι θανάτου αφήνοντάς τες νηστικές, άρρωστες και τρομοκρατημένες αλλά κανείς ποτέ δεν μιλούσε γι’ αυτά τα πράγματα δυνατά.

Τις ημέρες των Χριστουγέννων του 1985, ο Φέρλονγκ δούλευε ασταμάτητα για να κάνει έγκαιρα τις τελευταίες παραδόσεις στα σπίτια που ετοιμαζόντουσαν για τις γιορτές. Πηγαίνοντας να παραδώσει στο μοναστήρι τα κάρβουνα ανακάλυψε έξω από μια αποθήκη ένα τρομοκρατημένο, ξυπόλητο και εξαντλημένο από το κρύο κορίτσι. Η ηγουμένη του μοναστηριού μπάλωσε με πρόχειρες δικαιολογίες την κατάσταση του κοριτσιού αλλά ο Φέρλονγκ φεύγοντας δεν έβγαλε από το μυαλό του την υπόθεση. Μαθημένος να προσέχει αυτά τα μικρά πράγματα, να μπαίνει στη θέση των άλλων και  να συναισθάνεται τα προβλήματα και τις δυσκολίες τους δεν μπορούσε να ξεχάσει το ανήμπορο κορίτσι που τον ρωτούσε με αγωνία τι έγινε το μωρό της.  

Η ιστορία του βιβλίου δεν είναι άλλη  μια παραβολή για την καλοσύνη ή την ηθική γενναιότητα αλλά ένα κατηγορώ για τους μηχανισμούς της συνενοχής και της συναίνεσης που συνεπάγεται η σιωπή.  Όλοι οι πολίτες του Νιου Ροςς γνωρίζουν τι συμβαίνει μέσα στα τείχη του μοναστηριού και όλοι σιωπούν και στρέφουν το βλέμμα αλλού από αδιαφορία ή από φόβο για τις συνέπειες.

Ανάμεσα στις όμορφες σκηνές της οικογενειακής καθημερινότητας, της ζωής της πόλης και της απειλητικής παρουσίας του μοναστηριού γλιστράει σε μικρές λεπτομέρειες που υπαινίσσονται πράγματα μεγάλα. Ντυμένη σαν χριστουγεννιάτικο παραμύθι, με αναφορές σε βιβλία του Ντίκενς  η νουβέλα ‘Κάτι μικρά πράγματα σαν κι αυτά’ είναι πέρα από οτιδήποτε άλλο η ιστορία ενός πνευματικού ταξιδιού γι’ αυτά τα μικρά πράγματα που ισοδυναμούν με μια ζωή, τα πράγματα για τον εαυτό μας και τους άλλους που δεν μπορούμε να δούμε ή κάνουμε ότι δεν βλέπουμε.

‘Γιατί, άραγε, τα πράγματα που είναι τόσο κοντά μας, καμιά φορά είναι ακριβώς αυτά που είναι πιο δύσκολο να δούμε;’

Η Κίγκαν αποδίδει με ένα εντυπωσιακό βάθος τόσο τον χαρακτήρα όσο και τη συναισθηματική φόρτιση του Φέρλονγκ που φεύγοντας από το μοναστήρι σκέφτεται την υποκρισία της τοπικής κοινωνίας που κλείνει τα μάτια στη σκληρότητα και την ίδια στιγμή τηρεί με ευλάβεια τα θρησκευτικά της καθήκοντα.  

Το μεγάλο προσόν του βιβλίου, πέρα από το θέμα του, είναι η ακρίβεια και η συντομία της αφήγησης, ο περιορισμός σε ουσιαστικές ματιές, χειρονομίες και κουβέντες, που αφήνουν να αναδυθούν οι συνέπειες της ατομικής και συλλογικής ευθύνης.

Ο ήρωας που κρατά ένα κουτί με λουστρίνια, χριστουγεννιάτικο δώρο για τη γυναίκα του, ενώ συνοδεύει ένα ξυπόλητο άρρωστο παιδί μέσα από τους δρόμους της πόλης, έχει πάρει μια απόφαση, έχει πνίξει τους φόβους του και παρά  τα όσα τον περιμένουν αισθάνεται ανάλαφρος, πιο ψηλός και πρωτόγνωρα χαρούμενος.

‘Σκέφτηκε την κυρία Γουίλσον, τις καθημερινές, γεμάτες καλοσύνη πράξεις της, πώς τον είχε σουλουπώσει και τον είχε ενθαρρύνει, τα μικρά πράγματα που είχε πει και είχε κάνει και όσα είχε αρνηθεί να κάνει και να πει και πόσα μπορεί να ήξερε, πράγματα τα οποία, όταν τα έβλεπες όλα μαζί, έφτιαχναν την ίδια τη ζωή.’