Ο Γκράχαμ Γκρην (Henry Graham Greene, 1904-1991), ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους συγγραφείς του περασμένου αιώνα και ένας από τους καλύτερους της γενιάς του,  άφησε πίσω του ένα μνημειώδες ρεπερτόριο 25 μυθιστορημάτων, πολυάριθμων δοκιμίων καθώς και ένα μικρό αριθμό παιδικών βιβλίων,  όλα μάρτυρες της λογοτεχνικής του ιδιοφυΐας.  Οι συχνές κρίσεις κατάθλιψης και η ατελείωτη αναζήτηση του νοήματος της ζωής – αποτυπώνονται στο έργο του με τον ίδιο συχνά να καθρεφτίζεται στους χαρακτήρες των βιβλίων του.

Ένας τέτοιος χαρακτήρας είναι και ο ήρωας του μυθιστορήματος ‘Καμένο χαρτί’ που ο συγγραφέας έγραψε στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν ταξιδεύοντας στην Αφρική βρέθηκε σ ένα λεπροκομείο στο Βελγικό Κονγκό. Το μυθιστόρημα είναι αφιερωμένο στον γιατρό Michel Lechat, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το λεπροκομείο στη Γιόντα όπου έμεινε ο Γκρην και στην αφιέρωση αυτή ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει ότι οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι χαλαρά μόνο βασισμένοι σε πραγματικά πρόσωπα και ότι ο στόχος της συγγραφής αυτού του βιβλίου ήταν ‘μια προσπάθεια να δώσω δραματική έκφραση σε διάφορες μορφές πίστης, ημι-πίστης και μη πίστης, σ’ ένα περιβάλλον μακριά από διεθνείς πολιτικές και οικογενειακά προβλήματα, όπου τέτοιες διαφορές γίνονται έντονα αισθητές και βρίσκουν έκφραση.’ Αυτή η υπαρξιακή αγωνία του Γκρην διακατέχει και τον ήρωα του βιβλίου ‘Καμένο χαρτί’, τον Κερύ – έναν από τους πιο σύνθετους ψυχολογικά χαρακτήρες του Γκρην και ασφαλώς βασισμένο στην προσωπικότητα του ίδιου του συγγραφέα.

Η ιστορία έχει ως εξής :

Ένας αναγνωρισμένος αρχιτέκτονας εκκλησιών που δεν  βρίσκει πια νόημα  το ταλέντο του, χωρίς πίστη σε κάποιο θεό, χωρίς πίστη στον έρωτα ή ακόμη και στον εαυτό του, αποφασίζει να αποδράσει από το κενό που τον πνίγει και φτάνει σε ένα λεπροκομείο που διοικείται από μια ομάδα Βέλγων καθολικών μοναχών, κάπου στο Βελγικό Κονγκό, στο τέλος της ανάβασης ενός ποταμού. Εκεί καταφεύγει ο νεκρωμένος συναισθηματικά ήρωας, αναζητώντας την πλήρη απομόνωση από τον έξω κόσμο.

Λίγο καιρό μετά την άφιξή του στο λεπροκομείο ο Κερύ αρχίζει να βγαίνει από τη συναισθηματική του απομόνωση μέσω της φιλίας του με τον γιατρό Κολέν και της στοργής του για τον υπηρέτη του, τον Ντέο Γκράτιας. Ο γιατρός Κολέν, ο μοναδικός γιατρός της περιοχής είναι το αντίθετο του Κερύ. Ενώ ο Κερύ αγωνίζεται με την απώλεια της θρησκευτικής του πίστης, ο Κολέν αισθάνεται άνετα με τον δικό του αθεϊσμό. Ενώ ο Κερύ φοβάται και αποφεύγει τον κόσμο γύρω του, ο γιατρός αγκαλιάζει όλη την ανθρωπότητα με στοργική καλοσύνη και συμπόνια. Παρόλο που μάχεται σχεδόν μάταια ενάντια στη φτώχεια και την αρρώστια και παρόλο που δεν έχει θρησκευτική πίστη για να στηριχθεί, ο Κολέν δεν χάνει ποτέ την πίστη του στον άνθρωπο και τη δύναμη των καλών πράξεων. Είναι ο μόνος χαρακτήρας σ’ όλη την εξιστόρηση που καταλαβαίνει το πνευματικό αδιέξοδο του Κερύ κι εκείνος τον αναζητά για ενθάρρυνση και συμβουλές. Και είναι με τη βοήθεια του Κολέν που ο Κερύ αρχίζει να ξαναβρίσκει το ενδιαφέρον του για τη ζωή και να μαθαίνει να ζει με τους ακρωτηριασμούς του. Όπως και ο Ντέο Γκράτιας έμαθε να εξυπηρετεί τις απλές ανάγκες της ζωής χωρίς τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών έτσι και ο Κερύ αρχίζει να σχεδιάζει ένα νέο νοσοκομείο και δείχνει αλτρουιστικό ενδιαφέρον στη Μαρί Ρικέρ, τη νεαρή σύζυγο ενός ιδιοκτήτη φυτείας. 

‘Μπορεί να κάνει κανείς στον εαυτό του πλύση εγκεφάλου και να πιστέψει ό,τι θέλει – ακόμα και στο γάμο ή σε κάποια ιερή κλήση. Μετά, περνάνε τα χρόνια, ο γάμος ή η κλήση αποτυγχάνουν, και τότε είναι καλύτερο να φεύγεις. Το ίδιο και με την πίστη. Οι άνθρωποι παραμένουν σ’ ένα γάμο λόγω του φόβου της μοναξιάς στα γεράματα, ή στην κλήση λόγω του φόβου της φτώχειας. Δεν είναι καλοί λόγοι. Όπως δεν είναι καλός λόγος να παραμένεις στην Εκκλησία για χάρη μιας αρλούμπας όταν έρθει η ώρα σου να πεθάνεις.’

Παρά τον ισχυρισμό του ότι είναι αγνωστικιστής, η αλληλέγγυα  συμπεριφορά του Κερύ απέναντι σε ανθρώπους άγνωστους και άρρωστους φαίνεται αντιφατική: η διάσωση του μαύρου υπηρέτη του Ντέο Γκράτιας, που χάθηκε τη ζούγκλα, η φροντίδα των αρρώστων με τον γιατρό Κολέν ή η οικοδόμηση του νοσοκομείου εγείρει τις υποψίες των διάφορων καθολικών μοναχών που πείθονται ότι ο Κερύ είναι ένας σύγχρονος άγιος. Η άρνησή του να αποδεχθεί αυτή την άποψη οδηγεί σε εκτενή πολεμικό θρησκευτικό λόγο – χαρακτηριστικό πολλών ηρώων του Γκρην που παλεύουν με την πίστη τους καθώς προσπαθούν απεγνωσμένα να αντιμετωπίσουν τις καταναλωτικές ενοχές και τις τύψεις για το παρελθόν τους.

Η σύγκριση αυτού του βιβλίου με το επιδραστικό βιβλίο του Τζ. Κόνραντ ‘Η καρδιά του σκότους’ είναι αναπόφευκτη. Και στα δύο βιβλία παρακολουθούμε το ηθικό και ψυχολογικό ταξίδι ενός λευκού άνδρα που ταξιδεύει με ατμόπλοιο στον ποταμό Κονγκό σε έναν άγνωστο κόσμο που κυβερνάται από αποικιοκράτες, αλλά εδώ τελειώνουν και οι ομοιότητές τους. Ο Κερύ είναι συναισθηματικά άδειος, ένας ακρωτηριασμένος άνθρωπος, άβολος, άσκοπος και απαθής που περιγράφει τον εαυτό του μεταφορικά ως ‘καμένο χαρτί’, συγκρίνοντας την έλλειψη συναισθημάτων με το ψυχολογικό μούδιασμα που παρατηρήθηκε στους λεπρούς ως αποτέλεσμα της ασθένειάς τους. 

Το βιβλίο ‘Καμένο χαρτί’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ σε άψογη μετάφραση στα ελληνικά από τον Αχιλλέα Κυριακίδη.