O Ζυλιέν Γκρακ (Julien Gracq), γεννήθηκε με αληθινό όνομα Louis Poirier στις 27 Iουλίου 1910 στο St. Florent-le-Vieil στις όχθες του Λίγηρα, μεταξύ Nάντης και Aνζέρ. Καθηγητής ιστορίας και γεωγραφίας, έχει δημοσιεύσει δοκίμια για το ρομαντισμό και τον υπερρεαλισμό, μυθιστορήματα, ποίηση και θέατρο. Στενός φίλος του Αντρέ Μπρετόν, το έργο του είναι επηρεασμένο από τον γερμανικό ρομαντισμό και συνδυάζει εκπληκτικές εικόνες με ένα πλούσιο, ακριβές μέτρο. Το 1951 το μυθιστόρημα του «Η ακτή των Σύρτεων’’ παίρνει το βραβείο Γκονκούρ, το οποίο ο συγγραφέας θα αρνηθεί, μένοντας συνειδητά μακριά από τη Γαλλική λογοτεχνική σκηνή. Πέθανε σε 2007 σε ηλικία 97ετών.

Το βιβλίο ‘Ένας επικίνδυνος γόης’ είναι το δεύτερο μυθιστόρημα του Ζυλιέν Γκράκ το οποίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του συγγραφέα σ’ ένα γερμανικό στρατόπεδο και εκδόθηκε το 1945.

Σ’ αυτή την αλληγορική ιστορία ο συγγραφέας περιγράφει με σχολαστικότητα τις μεταβολές που παρουσιάζει το τοπίο της Βρετάνης με την αλλαγή της εποχής, τονίζοντας ταυτόχρονα την παρακμή της αστικής τάξης στην Ευρώπη.

Στη διάρκεια του μεσοπολέμου,   στην πολυτέλεια του ξενοδοχείου των Κυμάτων, ενός παραθαλάσσιου θέρετρου της Βρετάνης μια ομάδα πλούσιων παραθεριστών περνούν τις μέρες τους μέσα στην ελαφρότητα και την πλήξη. Ανάμεσά τους βρίσκεται ο Ζεράρ και μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου του παρακολουθούμε την καθημερινότητα αυτής της μικρής κοινωνίας. Μιας κοινωνίας έξι χαρακτήρων, που εκφράζουν όλη την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Ο συγγραφέας τους παρουσιάζει με απογυμνωμένα συναισθήματα, με τις επιθυμίες, τους φόβους τους και ίσως κάποια τους όνειρα αναγκαστικά ματαιωμένα από τους κανόνες της κοινωνικής ζωής. Μια ονειρεμένη απεικόνιση ζωών που ισορροπούν στο χείλος της κόλασης.

Σ’αυτό το ‘πανδοχείο της αποδημούσας απραξίας’  καταφτάνει ο επικίνδυνος γόης του τίτλου, ο Άλαν Μάρτσισον, με τη συνοδεία της εξωτικής Ντολόρες. Ολόκληρη η ιστορία περιστρέφεται γύρω από αυτόν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα.

Ο Άλαν είναι ένας γοητευτικός άντρας, έξυπνος, κομψός και μυστηριώδης, που μαγνητίζει το ενδιαφέρον τόσο των γυναικών όσο και των αντρών μόλις μπαίνει σ’ ένα χώρο και του οποίου η συμπεριφορά υπαινίσσεται κάτι ακραίο, κάτι για το οποίο ενώ δεν έχουμε κανένα στοιχείο εντούτοις το περιμένουμε.

Ο χαρισματικός  Άλαν, με μελετημένη επιδειξιομανία, προκαλεί έντονα συναισθήματα και καταφέρνει να αιχμαλωτίσει τη φαντασία των άλλων ενοίκων του ξενοδοχείου μέχρι να καταστεί σαφές ότι η αδιαφορία του για τις τεράστιες απώλειές του στο τοπικό καζίνο είναι απλώς το προοίμιο μιας προαποφασισμένης αυτοκτονίας.

Το βιβλίο ‘Ένας επικίνδυνος γόης’ είναι ένα απαιτητικό – ένα δύσκολο βιβλίο, που ο αναγνώστης περισσότερο το αισθάνεται παρά το γνωρίζει μέσα από τις λέξεις. Ένα ιδιαίτερα επεξεργασμένο κείμενο που το διαπερνά η αίσθηση της ανίας αρχικά και του κινδύνου στη συνέχεια. Επηρεασμένος από τον γερμανικό ρομαντισμό και τον σουρεαλισμό, ο Γκράκ απλώνει την ποιητική του γραφή στις περιγραφές των τοπίων, αφήνοντας ωστόσο τους χαρακτήρες του θολούς και ασαφείς. Η δράση είναι μικρή αλλά έντονη. Η γραφή του Ζυλιέν Γκρακ, είναι εγκεφαλική, φαινομενικά ψυχρή και ιδιαίτερα ποιητική, προβάλει με δύναμη τα εσωτερικά τοπία μέσα απ’ τα εξωτερικά.

 «Αλλά υπάρχουν διάφοροι τρόποι να παίζει κανείς. Ένα ειδικό χάρισμα κατά τη γέννηση ορίζει σ’ έναν άνθρωπο σαν τον Άλαν τον ρόλο του βασιλιά στο θέατρο: είναι ένας άρχοντας, ένας πρίγκιπας της ζωής. Εγώ, λίγο πολύ, αισθάνομαι φτιαγμένος μόνο για τον ρόλο του εμπίστου. Γιατί, άραγε, κάθε φορά που παρουσιάζεται η ευκαιρία να μπω σε πρώτο πλάνο, πρέπει να νιώθω ότι είμαι υποχρεωμένος να υποχωρώ; Αυτή την ανάγκη να καταφεύγω πίσω από κάποιον άλλο, να ακολουθώ ένα ίχνος, δεν μπόρεσα ποτέ να την αποβάλω. Ίσως έτσι κερδίζω μια μεγαλύτερη οξυδέρκεια – ή τουλάχιστον αυτό φαντάζομαι. Ίσως όμως να είναι λάθος. Ίσως να μην είναι παρά αντίδραση πολύ άκακη, πολύ αθώα, ενάντια στον ίδιο μου τον ξεπεσμό. Υπάρχει ένας μηχανισμός ανταπόδοσης που λειτουργεί, ώστε κάθε άνθρωπος σε υποδεέστερη κατάσταση να φαντάζεται ότι – από μεγαλύτερη ανεξαρτησία πνεύματος, ίσως – καταλαβαίνει καλύτερα, κυριαρχεί καλύτερα στο παιχνίδι. Δεν υπάρχει υπηρέτης που να μην αισθάνεται ότι του επιτρέπεται να κάνει μάθημα στον κύριό του, παρακάμπτοντας τη διακριτικότητα που επιβάλλει το επάγγελμά του. Δεν υπάρχει υπάλληλος που να μην περνά την ώρα του προσπαθώντας να εντοπίσει το λάθος στα σχέδια του υπουργού.

Ωστόσο, ίσως εδώ βρίσκεται το μόνο έγκλημα χωρίς εξαγορά : σε μια ζωή κατεστραμμένη, ψαλιδισμένη, διαβρωμένη από την οκνηρία, τον φόβο, τον υστερόβουλο δισταγμό. Λεπτομερής και καθημερινή εκμηδένιση των προσφερόμενων δυνατοτήτων. Και, για να τελειώνουμε, αυτή η ασφυξία, που δικαιολογείται από μια υποχωρητική στάση σκεπτικισμού. Αυτό που ξεκινά με : «Έσπευσα να γίνω επίτηδες δυσάρεστος, από φόβο μήπως δεν τα καταφέρω να γίνω δυσάρεστος φυσικά» (Μωριάκ) και συνεχίζει με: «Έσπευσα να μην τα καταφέρω επίτηδες, από φόβο μήπως δεν τα καταφέρω να γίνω δυσάρεστος φυσικά», και θα μπορούσε να τελειώσει μια μέρα με : «Έσπευσα να πεθάνω επίτηδες, από φόβο μήπως πεθάνω φυσικά» (μια φράση εξαιρετικά κωμική). Ενδεχομένως, τίποτε ορθότερο από το να εξαντλήσει κανείς μια ζωή μ’ έναν τέτοιο συνδυασμό υπερηφάνειας και δειλίας («Αυτό θα έχει κακό τέλος»).

Το βιβλίο ‘Ένας επικίνδυνος γόης’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ και η υπέροχη μετάφραση στα ελληνικά είναι έργο της Ιφιγένειας Μποτουροπούλου.

Εκδόσεις : ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ