Ο Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο (12 Μαρτίου 1863 – 1 Μαρτίου 1938) ήταν Ιταλός ποιητής, ρήτορας, θεατρικός συγγραφέας και ήρωας πολέμου, ο οποίος ακολούθησε μία, μάλλον εκκεντρική, σταδιοδρομία στην πολιτική. Ένθερμος εθνικιστής  επηρέασε τον ιταλικό φασισμό και θεωρήθηκε προπομπός του Μπενίτο Μουσολίνι.Ο Ντ’ Ανούντσιο υπήρξε μια ξεχωριστή και σύνθετη προσωπικότητα με μια ιδιαίτερη και πλούσια σε εμπειρίες ζωή, που ασχολήθηκε με τον ιταλικό πολιτισμό για περισσότερο από πενήντα χρόνια και τον επηρέασε σημαντικά. Η ιδιότητα του ποιητή και του συγγραφέα αλλά και η καταγωγή του, του επέτρεψαν να βρίσκεται στον κλειστό κύκλο της ιταλικής αριστοκρατίας. Αποτέλεσμα αυτού ήταν και ο γάμος του με μία δούκισσα με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Ο Ντ’ Ανούντσιο είχε μια πλούσια ερωτική ζωή και έγινε συχνά αντικείμενο ερωτικών σκανδάλων. Σαν άλλος αναγεννησιακός πρίγκιπας, λάτρευε την τέχνη και δαπάνησε απίστευτα ποσά για τη συλλογή ακριβών αντικειμένων με αποτέλεσμα να βρεθεί σοβαρά χρεωμένος και για να αποφύγει να καταλήξει στη φυλακή λόγω των χρεών του, έφυγε για τη Γαλλία.

Επέστρεψε στη χώρα του λίγα χρόνια αργότερα  και τότε ξεκίνησε έναν αγώνα υποστήριξης της εμπλοκής της Ιταλίας στον πόλεμο. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην αεροπορία σε ηλικία 53 ετών και συμμετείχε ενεργά στον πόλεμο, στον οποίο έχασε και το ένα του μάτι.

Το μυθιστόρημα ‘Η Ηδονή’ είναι αναμφισβήτητα το πιο γνωστό από τα έργα του. Γράφτηκε το 1889 και εκδόθηκε το 1890 ξεκινώντας μια εποχή ενδοσκοπικής ψυχολογικής γραφής για την ιταλική λογοτεχνία. Σ’αυτό του το έργο ο συγγραφέας ‘ανατέμνει τον κόσμο της αλόγιστης, τυφλής επιθυμίας, της ακόρεστης δίψας για ερωτικές κατακτήσεις, όπου όμως το πρόσωπο του πόθου είναι ο ίδιος ο πόθος και το ξόδεμα του εαυτού έχει ως τίμημα μια γεμάτη αγκάθια μοναξιά.’ (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

‘Η Ηδονή’ είναι ένα βιβλίο που περιγράφει το ρόλο ενός ανθρώπου που ξεπερνά το σύστημα αξιών που επιβάλλεται από το modus vivendi της δυτικής φιλοσοφίας και του οποίου η προσωπική εμπειρία παραλληλίζεται με τη μη αναστρέψιμη διαδικασία διάλυσης μιας κοινωνίας, η μόνη φιλοδοξία της οποίας είναι η επιδίωξη της ευχαρίστησης.

Το βιβλίο έχει έναν κεντρικό ήρωα, τον Αντρέα Σπερέλι, ένα νεαρό αριστοκράτη, προικισμένο με τη σπίθα της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας, στον οποίο προβάλλεται εμφανώς η προσωπικότητα και κάποια από τα βιώματα του ίδιου του συγγραφέα. Είναι ένας άνθρωπος με πολύ αδύναμη βούληση, χωρίς ηθικές αξίες, που δρα καθαρά εγκεφαλικά. Είναι ανίκανος να αισθανθεί πραγματικά συναισθήματα και αυτό τον οδηγεί στη μοναξιά και την απομόνωση.

Οι σκέψεις και τα συναισθήματα του ήρωα απεικονίζονται με ακρίβεια και σχολαστικότητα από τον συγγραφέα ενώ οι άλλοι χαρακτήρες του βιβλίου φαίνεται να υπάρχουν μόνο σε σχέση μ’ εκείνον. Η ύπαρξη του Αντρέα Σπερέλι στο βιβλίο αντιμετωπίζεται περίπου ως έργο τέχνης. Ζει σε ένα κτίριο του 16ου αιώνα, το Παλάτσο Τζούκαρι στην Τρινιτά ντει Μόντι στη Ρώμη που είναι πλήρως επιπλωμένο με έργα τέχνης και πολύ εκλεπτυσμένα αντικείμενα. Με λίγα λόγια, ο Αντρέα ζει μια αριστοκρατικά κομψή ζωή γεμάτη γοητεία.

‘Τα πάντα γύρω του είχαν πάρει εκείνη την άφατη επίφαση ζωής που αποκτούν, για παράδειγμα τα ιερά σκεύη, τα λάβαρα μιας θρησκείας, τα όργανα ενός δόγματος, κάθε αντικείμενο στο οποίο συσσωρεύεται ο ανθρώπινος διαλογισμός ή από το οποίο εφορμά η ανθρώπινη φαντασία για να φτάσει σε κάποιο ιδανικό ύψος. Όπως ένα φιαλίδιο έπειτα από πολλά χρόνια αναδίδει ακόμη το άρωμα της ουσίας που κάποτε περιείχε, έτσι και κάποια αντικείμενα διατηρούσαν, έστω και αμυδρά, ένα κομμάτι του έρωτα με τον οποίο τα είχε φωτίσει  και διαποτίσει εκείνος ο εξαίσιος εραστής. Και τα αντικείμενα αυτά έδιναν και σε εκείνον ένα τόσο, ισχυρό ερέθισμα, που ενίοτε ένιωθε να ταράζεται σαν από την παρουσία μιας υπερφυσικής δύναμης.’

Στο κέντρο της αφήγησης βρίσκονται οι ερωτικές σχέσεις του Αντρέα. Μυημένος από μικρή ηλικία στην αναζήτηση της ομορφιάς είτε αυτή βρίσκεται στην τέχνη είτε στον έρωτα,  ο ήρωας βρίσκεται να παραπαίει στις σχέσεις του με δύο αντίθετες γυναικείες φιγούρες. Την αισθησιακή femme fatale Έλενα και την γλυκιά και μελαγχολική Μαρία.  Ο ντ’ Ανούντσιο αναθέτει μ’ αυτό τον τρόπο στον ήρωά του το καθήκον του διαχωρισμού ανάμεσα στον σαρκικό και τον πνευματικό έρωτα.

Η φλογερή σχέση που διατηρούσε με την Έλενα διακόπτεται όταν εκείνη αποφασίζει να φύγει από τη Ρώμη και να κάνει ένα πλούσιο γάμο. Συντετριμμένος από την απόρριψη ο Αντρέα, αφού προσπαθεί να ξεπεράσει τον έρωτά του για την Έλενα μέσα από διάφορες σύντομες σχέσεις, τελικά εμπλέκεται σε μια μονομαχία με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά. Όταν αποσύρεται στο σπίτι μιας ξαδέρφης του για να αναρρώσει από τον τραυματισμό και να βρει την ειρήνη και την ηθική διαύγεια που είχε χάσει, συναντά τη Μαρία Φέρες ι Καπντεβίλα, σύζυγο του πληρεξούσιου υπουργού της Γουατεμάλας, από την ομορφιά και τη λεπτότητα της οποίας μαγεύεται.

‘Είχε πει πολλά ψέματα, είχε εξαπατήσει πολλές γυναίκες, είχε πέσει πολύ χαμηλά. Τον κατέκλυσε απέχθεια για τον εαυτό του και τις ακολασίες του. Ντροπή! Ντροπή! Η αχρεία χυδαιότητά του του φαινόταν αθεράπευτη· είχε τη αίσθηση πως θα ένιωθε ναυτία για πάντα, για πάντα, σαν να βίωνε ένα μαρτύριο δίχως τελειωμό. Ντροπή! Έκλαιγε σκυφτός στο παραπέτο, γερμένος κάτω από το βάρος της δυστυχίας του, απεγνωσμένος, σαν κάποιος που δε διαβλέπει καμία σωτηρία· και δεν μπορούσε να δει τα αστέρια που έλαμπαν ένα ένα πάνω από το δύστυχο κεφάλι του, μες στη βαθιά νύχτα.’

Η Μαρία, που δεν είναι ευτυχισμένη στο γάμο της, επηρεάζεται από το  επίμονο φλερτ του Αντρέα. Αν και η σχέση τους αρχικά είναι πλατωνική, ο Αντρέα πιστεύει ότι κάτι μέσα του έχει αλλάξει και ότι στη Μαρία βρήκε επιτέλους αυτή την πτυχή του έρωτα που θα τον οδηγήσει στην ευτυχία. ‘Η δόνα Μαρία Φέρες φάνταζε για έναν διανοούμενο η Ιδανική Ερωμένη, η Amie avec des hances κατά τον Μποντλέρ, η μοναδική Consolatrix, εκείνη που παρηγορεί και συγχωρεί γιατί ξέρει να συγχωρεί.’

Μετά την επιστροφή τους στη Ρώμη, το ειδύλλιο συνεχίζεται μέχρι που η Μαρία ξεπερνά και την τελευταία της αντίσταση και του αφοσιώνεται ολοκληρωτικά.

Όταν ο Αντρέα συναντά και πάλι την Έλενα τα συναισθήματά του μπερδεύονται και εκείνος γλιστράει σε μια άβυσσο νοσηρών φαντασιώσεων στις οποίες οι εικόνες των δύο γυναικών συγχέονται. Η διφορούμενη κατάσταση εκρήγνυται όταν σε μια στιγμή πάθους αποκαλεί τη Μαρία με το όνομα της Έλενα. Η Μαρία βαθιά πληγωμένη φεύγει και ο Αντρέα  μένει με τη θλιβερή συνειδητοποίηση της αδυναμίας του να αγαπήσει.

Ο ήρωας του ντ’Ανούντσιο βυθίζει τον αναγνώστη σ’ ένα κόσμο γεμάτο αναμνήσεις και αισθησιασμό όπου τα αντικείμενα απορροφούν την αύρα των ανθρώπων που τα αγγίζουν ενώ οι ίδιοι οι άνθρωποι χρησιμεύουν για να προβληθούν, σχεδόν εμμονικά, τα εσωτερικά δράματα που παραμονεύουν κάτω από την επιφάνεια κάθε νέας του επικοινωνίας.

‘Η Τέχνη! Η Τέχνη! Ιδού η πιστή Ερωμένη, πάντα νέα, αθάνατη· ιδού η Πηγή της άδολης χαράς, που απαγορεύεται στα πλήθη και επιτρέπεται στους εκλεκτούς· ιδού η πολύτιμη Τροφή που κάνει τον άνθρωπο όμοιο με θεό.’

Το σκηνικό του δράματος είναι η παρακμάζουσα αριστοκρατική κοινωνία της Ρώμης που έχει απορροφηθεί πλήρως στην επιδίωξη των πιο εξευγενισμένων ηδονών του μυαλού και των αισθήσεων. Η Ρώμη, που ζωντανεύει μέσα από πάρτι, γεύματα, ιπποδρομίες, παλιές δημοπρασίες, συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις χαρακτηριστικές του αριστοκρατικού κόσμου της πρωτεύουσας που γνώριζε καλά ο ντ’ Ανούντσιο, είναι μια πόλη, υπέροχη, αλλά παρακμιακή όπως και η αριστοκρατία της· κομψή, εκλεπτυσμένη, αλλά με πλήρη ηθική παρακμή. Μια αίσθηση φθοράς και θανάτου αιωρείται πάνω από τους χαρακτήρες και δεν είναι τυχαίο ότι το μυθιστόρημα τελειώνει με μια σκηνή που παραπέμπει σε κηδεία.

Το βιβλίο ‘Η Ηδονή’ του Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο  κυκλοφορεί από την νέα σειρά ‘ΤΑ ΚΛΑΣΣΙΚΑ’ των εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ που επιμελείται ο Ηλίας Μαγκλίνης και η έκδοση περιέχει κατατοπιστικό επίμετρο του Χένρι Τζέημς. Η εκπληκτική μετάφραση ανήκει στη Δήμητρα Δότση.

Εκδόσεις : ΨΥΧΟΓΙΟΣ