Χωρισμένο σε 10 ενότητες κεφαλαίων που η κάθε μια εστιάζει σε μια ελαφρά διαφορετική χρονική περίοδο παρουσιάζοντας την άποψη διαφορετικών χαρακτήρων, το βιβλίο της Άννυ Πρου ‘Άνθρωποι του Δάσους’ είναι ένα μοναδικά γραμμένο οικολογικό έπος για την καταστροφή των δασών της Αμερικής από τους Ευρωπαίους εποίκους και την λεηλασία των αυτόχθονων πληθυσμών.

Στα τέλη του 17ου αιώνα, δύο νέοι Γάλλοι, ο Ρενέ Σελ και ο Σαρλ Ντικέ, φτάνουν στα αχανή βόρεια δάση της Νέας Γαλλίας (νυν Καναδά). Υποχρεωμένοι να εργαστούν κοντά σε έναν φεουδαρχικό αφέντη για τρία χρόνια με αντάλλαγμα γης, γίνονται μισθωμένοι ξυλοκόποι. Στον νέο τόπο τους υποδέχονται δέντρα  θεόρατα, πυκνόφυλλα και δάση απέραντα. «Πόσο μεγάλο είναι αυτό το δάσος;» αναρωτιέται ο Ντικέ για να πάρει αμέσως την απάντηση «Είναι το δάσος του κόσμου. Είναι ατελείωτο. Τυλίγεται σαν ουροβόρος όφις και δεν έχει ούτε τέλος ούτε αρχή. Κανείς δεν έχει δει ποτέ την άλλη άκρη του».

Ο Ρενέ Σελ  νιώθει με την πρώτη τσεκουριά ότι «ξεκινά το έργο της ζωής του». Παρατηρεί το πελώριο και απέραντο δάσος και σκέφτεται ότι «η δουλειά των αντρών ήταν να υποτάξουν την πληθωρικότητά του, να δαμάσουν τη γη πάνω στην οποία φύτρωνε – άχρηστη γη ώσπου να αποψιλωθεί και να φυτευτεί με σιτάρι και πατάτα». Σύντομα ο Ρενέ παντρεύεται με μια γυναίκα από μια Ινδιάνικη φυλή και κάνει τρία παιδιά. Έτσι ξεκινά η γενιά του που αριθμεί αρκετούς απογόνους, οι οποίοι όμως ζουν παγιδευμένοι πάντα ανάμεσα στις δύο κουλτούρες της καταγωγής τους, ενώ το περιβάλλον γύρω τους μεταβάλλεται από δυνάμεις στις οποίες, για τους δικούς τους πόρους, πρέπει να συμμετέχουν.

Ο Ντικέ, από την άλλη, πιο άγριος και αποφασισμένος να πλουτίσει, δραπετεύει από την υπηρεσία του αφέντη του και γίνεται αρχικά έμπορος γούνας και στη συνέχεια δημιουργεί μια επιχείρηση ξυλείας που επεκτείνεται σ’ όλο τον κόσμο.

Η Πρου αφηγείται τις ιστορίες των απογόνων του Σελ κα του Ντικέ για ένα χρονικό διάστημα που εκτείνεται σε τρεις αιώνες. Καταγράφει τα ταξίδια τους σε όλη τη Βόρεια Αμερική, στην Ευρώπη, την Κίνα και τη Νέα Ζηλανδία, κάτω από εντυπωσιακά βίαιες συνθήκες.  Η ιστορία ξεδιπλώνεται σε ένα φόντο κοινωνικών και πολιτικών ανακατατάξεων – ξεκινώντας από τον γαλλικό και τον ινδικό πόλεμο και καταλήγοντας στις σύγχρονες περιβαλλοντικές συγκρούσεις και την πιθανή οικολογική κατάρρευση – με σκοπό να αναδειχτεί η μεγαλύτερη αληθινή ιστορία της εποχής μας, δηλαδή η κλιματική αλλαγή και ο κρίσιμος ρόλος που διαδραμάτισε και συνεχίζει να διαδραματίζει σ’ αυτή το τσεκούρι του ξυλοκόπου και η άπληστη κοινωνία μας.

«Η βόρεια Νέα Αγγλία είναι ένας κόσμος γεμάτος απογυμνωμένα βουνά, χαραγμένα από τις σιδηροδρομικές γραμμές και τη διάβρωση. Κομμένα κλαδιά, καμένοι κορμοί, εκατομμύρια πρέμνα και ατέλειωτα χιλιόμετρα διαβρωμένων δρόμων. Δεν καταλαβαίνω πώς μπορούν να ζουν ψάρια στα νερά της Νέας Αγγλίας, εκτός κι αν αναπνέουν λάσπη. Μεγάλες πυρκαγιές κάθε καλοκαίρι, και παρ’ όλα αυτά στα ποτάμια μεταφέρονται ακόμα κορμοί – αξιοθρήνητα λεπτά ξυλάκια για τους μύλους χαρτοπολτού και τους κατασκευαστές μοριοσανίδων.»

Στην αρχή της αφήγησης όλοι οι έποικοι πιστεύουν ευαγγελικά στο δόγμα της κυριαρχίας της γης και της υποταγής της. Θεωρώντας ότι εκπολιτίζουν το νέο τόπο αποψιλώνουν τα δάση για να δημιουργήσουν χώρο για τη γεωργία και τη βιομηχανία και αντιμετωπίζουν με απαξίωση τους Ινδιάνους που ζουν σε αρμονία με τη φύση, αυτούς που θεωρούσαν τη γη και το δάσος σύμμαχο και σύντροφο και όχι αντίπαλο.

«… Ο χρόνος τους προσαρμόζεται στις καμπύλες αφθονίας ζώων, καρπών και ψαριών – με άλλα λόγια, στις εποχές του κυνηγιού και της ωρίμανσης. Ένα από τα πιο περίεργα χαρακτηριστικά τους είναι το γεγονός ότι αντιμετωπίζουν τα δέντρα, τα φυτά, κάθε είδους ψάρια, την άλκη, την αρκούδα και άλλα ζώα σαν ίσους. Πολλοί από τους μύθους τους μιλούν για γυναίκες που παντρεύονται ενυδρίδες ή πουλιά, για άντρες που μεταμορφώνονται σε αρκούδες ώσπου να θελήσουν να πάρουν ξανά ανθρώπινη μορφή. Μέσα στο δάσος μιλούν στους βατράχους και στα σκαθάρια σαν να γνωρίζονται από καιρό. […] Γι’ αυτούς, τα δέντρα είναι άνθρωποι. Μάταια τους λέω ότι τα δέντρα είναι για να τα χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να χρίσουν σπίτια και να κατασκευάσουν πλοία. Μάταια τους λέω να σταματήσουν να ασχολούνται τόσο πολύ με το κυνήγι και να φτιάξουν κήπους, να φυτέψουν δημητριακά και λαχανικά, να βάλουν σε μια τάξη τις μέρες τους. Δεν ακούν τίποτε. Έτσι, πολλοί Γάλλοι τους αποκαλούν τεμπέληδες γιατί δεν θέλουν να καλλιεργήσουν τη γη.»

Προχωρώντας σιγά σιγά προς τον εικοστό αιώνα οι χαρακτήρες της ιστορίας συνειδητοποιούν αυτά που έχουν χαθεί και η αρχική αισιοδοξία δίνει τη θέση της στην παραδοχή του λάθους τους και την ενοχή.

«Θα χρειαστεί να περάσουν χιλιάδες χρόνια ώσπου να επιστρέψουν τα μεγάλα αρχαία δάση. Κανείς από μάς εδώ δεν θα δει το τελικό αποτέλεσμα της δουλειάς μας, αλλά πρέπει να προσπαθήσουμε, ακόμα κι αν είμαστε μόνο ένας δύο άνθρωποι με κουβάδες γεμάτους φιντάνια που πασχίζουμε να ξαναβάλουμε μερικά κομμάτια δάσους στη θέση του. Είναι τρομερά σημαντικό όλοι εμείς, τα ανθρώπινα όντα – δεν βρίσκω λόγια να περιγράψω πόσο σημαντικό είναι – να βοηθήσουμε τη γη να αποκτήσει ξανά τη ζωτικής σημασίας ποικιλότητα της δενδροκάλυψης. Και τα δάση θα βοηθήσουν. Έχουν μεγάλη και μακρόχρονη εμπειρία στην αυτοαποκατάσταση.»

Το βιβλίο ξεχειλίζει από μια τραχιά αίσθηση ανθρώπινης εμπειρίας και οι  χαρακτήρες της Πρου (που δεν είναι καθόλου λίγοι), οι ζωές και οι θάνατοί τους, είναι έντονα μελετημένοι. Οι απεικονίσεις τους είναι λεπτές και παρόλα αυτά ολοζώντανες στην απληστία τους, αλλά και στις δοκιμασίες τους. Η Πρου στο βιβλίο οι ‘Ανθρωποι του Δάσους’ χωρίς μελοδραματισμούς και κυρίως χωρίς διδακτισμό, οδηγεί τον αναγνώστη στο να κατανοήσει τη θέση ακόμη κι εκείνων από τους χαρακτήρες που συνήθως δεν είναι και τόσο συμπαθείς.

Και όμως, ο πιο συγκινητικός και πιο συνεπής χαρακτήρας του βιβλίου είναι το δάσος και αυτό είναι και το μεγαλύτερο επίτευγμα αυτού του μυθιστορήματος δηλ.  η δημιουργία ενός είδους τραγικού χαρακτήρα για το περιβάλλον. Η όμορφη αφήγηση της Πρου δίνει μια εξαιρετική θέα της ζωής στο δάσος που χάνεται από την ανθρώπινη αδιαφορία. Θα είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να τελειώσει την ανάγνωση του βιβλίου χωρίς να αισθανθεί μια βαθιά αίσθηση απώλειας.

Το βιβλίο ‘Άνθρωποι του Δάσους’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ σε υπέροχη έκδοση με σκληρό εξώφυλλο και είναι τυπωμένο σε οικολογικό χαρτί.  Η μετάφραση ανήκει στον Γιώργο Κυριαζή στον οποίο αξίζουν πραγματικά συγχαρητήρια για την καταπληκτική απόδοση αυτού του κειμένου με τις άπειρες δυσκολίες.

Εκδόσεις : ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Διαβάστε επίσης :

• Γιώργος Κυριαζής, Και το ατέλειωτο κάποτε τελειώνει
• Βιβή Γεωργαντοπούλου, Άνθρωποι του δάσους