«Η Σεγιέν πάλι, απόγευμα αυτή τη φορά, και ύστερα γραμμή για τη Δύση, μέσα απ’ το βουνό. Διασχίζοντας το Ντιβάιντ τα μεσάνυχτα, στο Κρέστον, φτάνοντας στο Σολτ Λέηκ Σίτι την αυγή. Μετά βγαίνουμε στη Νεβάδα κάτω απ’ τον καυτό ήλιο. Ρένο με το πέσιμο της νύχτας, οι κινέζικοι δρόμοι που λαμπιρίζουν. Σκαρφαλώνουμε στη Σιέρα Νεβάδα, έλατα, άστρα, ορεινά καταφύγια για τους ρομαντικούς εραστές του Φρίσκο. Και μετά κάτω μέσα στις πεδιάδες του Σακραμέντο. Ξαφνικά συνειδητοποίησα πως βρισκόμουνα στην Καλιφόρνια.»

Το βιβλίο θρύλος της «μπιτ λογοτεχνίας»  αλλά και γενικότερα της Αμερικάνικης λογοτεχνίας του 20^ου αιώνα «Στο δρόμο», γράφτηκε από τον Τζακ Κέρουακ σε πρώτη εκδοχή τον Απρίλιο του 1951 σε διάστημα τριών εβδομάδων. Το δακτυλογράφησε σε ξέφρενους ρυθμούς σε μονό διάστημα, χωρίς παραγράφους χρησιμοποιώντας αυτοσχέδιους κυλίνδρους χαρτιού των 36 μέτρων (ώστε να μη χρειάζεται να αλλάξει χαρτί στη γραφομηχανή) και μεγάλες ποσότητες μπενζεντρίνης και καφέ (ώστε να μην κοιμηθεί) και σούπας με φασόλια (ώστε να επιβιώσει). Μετά από αρκετές απορρίψεις από διάφορους εκδοτικούς οίκους ο Κέρουακ προχώρησε σε αναθεώρηση του αρχικού κειμένου αφαιρώντας αρκετές τολμηρές σκηνές και υιοθετώντας ψευδώνυμα για τους βασικούς ήρωες, γεγονός που επέτρεψε την έκδοση αυτής της αναθεωρημένης έκδοσης το 1957 από τον εκδοτικό οίκο Viking Press η οποία σύντομα έγινε «ο χάρτης της ψυχής της αναδυόμενης γενιάς των μπιτ.»

Το βιβλίο του Κέρουακ έγινε αποδέκτης άπειρων κριτικών τόσο θετικών όσο και αρνητικών, σχολιάστηκε, υμνήθηκε, απορρίφθηκε όσο πολύ λίγα βιβλία του 20^ου αιώνα, κερδίζοντας τελικά σημαντική αναγνώριση. «To 1998 κατέλαβε την 55η θέση στον κατάλογο των εκατό καλύτερων μυθιστορημάτων της εκδοτικής εταιρείας Modern Library, ενώ το περιοδικό Time το συμπεριέλαβε επίσης στον δικό του κατάλογο με τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα από το 1923 μέχρι το 2005. Μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2012 με την ομώνυμη ταινία σε παραγωγή του Φράνσις Φορντ Κόπολα και σε σκηνοθεσία του Βάλτερ Σάλες. » (πηγή :https://el.wikipedia.org)

Η ιστορία του βιβλίου είναι απλή. Ο αφηγητής του βιβλίου Σαλ Παραντάιζ άλλοτε με την παρέα των φίλων του Ντην Μόριαρτι, Κάρλο Μαρξ και Όλντ Μπουλ Λη  και άλλοτε μόνος του διασχίζει την Αμερική. Από τη Νέα Υόρκη στο Ντένβερ, το Σαν Φρανσίσκο, το Λος Άτζελες, το Τέξας, το Μεξικό και από εκεί στο Σικάγο και πίσω στη Νέα Υόρκη με τη συνοδεία τζαζ και πιο συγκεκριμένα της bop εκδοχής της.

Οι εντυπώσεις του ταξιδιού, ο δρόμος, οι διάλογοι μεταξύ των ηρώων και η ατμόσφαιρα που αυτά δημιουργούν αποτελούν τα δυνατά σημεία του βιβλίου. Και στη συνέχεια έρχεται η αμφισβήτηση για την Αμερική της οικονομικής ευμάρειας, του αμερικάνικου ονείρου, των μεταναστών, των διαφορετικών φυλών και της καθημερινότητας. Όλα αυτά υπό τους ήχους της bop, εκείνου ακριβώς είδους της τζαζ το οποίο χαρακτηρίζεται από γρήγορο ρυθμό, πολλές και απρόσμενες αλλαγές και αρκετούς αυτοσχεδιασμούς. Ακριβώς όπως και το ταξίδι και ο δρόμος που ακολουθεί ο Παραντάιζ, αλλά και του βιβλίου που γράφει ο Κέρουακ το οποίο έχει ένα πολύ γρήγορο ρυθμό και σε κρατά σε εγρήγορση μέχρι την ολοκλήρωσή του.

«Ο Σλιμ είναι καθισμένος στο πιάνο και βαράει δυο νότες, δυο ντο, μετά δυο ακόμα, μετά μία, μετά δύο, και ξαφνικά ο γιγαντόσωμος κοντραμπασίστας ξυπνάει από ένα όνειρο …και με το χοντρό του δείχτη αναμοχλεύει τη χορδή και ακούγεται ο βαρύς, εκκωφαντικός ήχος και όλοι αρχίζουν να κουνιούνται ρυθμικά κι ο Σλιμ φαίνεται το ίδιο θλιμμένος όπως πάντα και παίζουν τζαζ για ένα μισάωρο και ο Σλιμ αποτρελαίνεται και αρπάζει τα μπόνγκος και παίζει κουβανέζικους ρυθμούς με μια φρενιτώδη ταχύτητα..»

Οι χαρακτήρες του βιβλίου βασίζονται σε πραγματικά πρόσωπα και στην πραγματικότητα μέσα από τις σελίδες και τα χιλιόμετρα «Στο δρόμο» παρελαύνει όλη η αφρόκρεμα της «μπιτ λογοτεχνίας» με προεξάρχοντες τον ίδιο τον Κέρουακ ως βασικό ήρωα και αφηγητή της περιπέτειας δρόμου αλλά και των εμβληματικών Νιλ Κάσαντι, Άλεν Γκίνσμπεργκ  και Ουίλιαμ Μπάροουζ στους χαρακτήρες των Ντην Μόριαρτι, Κάρλο Μαρξ και Όλντ Μπουλ Λη αντίστοιχα.

Η διαρκής μέθη, η χρήση ναρκωτικών κυρίως με τη μορφή μαριχουάνας και χαπιών (ο Μπάροουζ στα βιβλία του αναφέρεται στη χρήση και άλλων μορφών τους), ο άκρατος και ελεύθερος σεξουαλισμός με την εύκολη ανταλλαγή συντρόφων ή και συζύγων και η έλλειψη χρημάτων η οποία καταλήγει ως επιλογή άποψης για τη ζωή πολλές φορές στην ανέχεια, αποτέλεσαν χαστούκι για την Αμερική της δεκαετίας του ‘50 η οποία πολύ συχνά θεωρείται μια εποχή ευτυχίας και ευημερίας, παρά την απειλή της πυρηνικού πολέμου, και των φυλετικών διακρίσεων. Και εδώ ο Κέρουακ χτυπάει στην καρδιά της εικόνας της απαστράπτουσας Αμερικής, Κι όμως πέρα από αυτούς τους γνωστούς που επιδεικνύουν όσα κατέκτησαν στη χώρα της επαγγελίας υπάρχουν και οι άλλοι, εκείνοι που διάλεξαν μια άλλη ζωή με αλκοόλ, «τσάι» και πολλά πολλά χιλιόμετρα με αυτοκίνητο, λίγα λεφτά, συνοδοιπόρους που έρχονται και φεύγουν, μερικές φορές χωρίς ξεκάθαρο προορισμό και στόχο και βέβαια ένα μεγάλο ταξίδι στην τεράστια αμερικανική ήπειρο.

«Είναι που έχουν ανάγκη ν’ ανησυχούν και να ξεγελούν το χρόνο θεωρώντας επείγον εκείνο ή τ’ άλλο, είναι καθαρά αγχωτικοί και μεμψίμοιροι, και δεν έχουν ήσυχο το μυαλό τους όσο δεν βρίσκουν μια έγνοια επιβεβαιωμένη και καλά αποκατεστημένη και, όταν την βρίσκουν, παίρνουν στη μορφή τους τις εκφράσεις που κολλάνε και αναλογούν σ’ αυτήν, πράμα που είναι, βλέπεις, η δυστυχία, και συνεχώς αυτή καλπάζει δίπλα τους και το ξέρουν, κι αυτό είναι επίσης που τους ανησυχεί ατελείωτα.»

Οι περιγραφές του Κέρουακ για τα πρόσωπα και τους ήρωες του βιβλίου αλλά και για τα τοπία που διασχίζουν είναι πολύ ζωντανές και δημιουργούν στον αναγνώστη την αίσθηση κινηματογραφικής ταινίας. Άλλωστε και ο ίδιος ο Κέρουακ ήθελε να μεταφερθεί το βιβλίο του στον κινηματογράφο και μάλιστα με πρωταγωνιστή τον Μάρλον Μπράντο στο ρόλο του Μόριαρτι και τον εαυτό του στο ρόλο του αφηγητή. Έστειλε μάλιστα και επιστολή στον Μπράντο για να του προτείνει αυτό το ρόλο αλλά ο ηθοποιός δεν απάντησε ποτέ.

«Είχαμε φτάσει τα πρόθυρα του τελευταίου οροπέδιου. Τώρα ο ήλιος ήταν χρυσός, ο αέρας διάφανος γαλάζιος και η έρημος, με τα αραιά ποτάμια της ένα σύμπλεγμα άμμου, πυρωμένης γης και αραιών ίσκιων από βιβλικά δέντρα. Φάνηκαν οι βοσκοί, ντυμένοι όπως και τα παμπάλαια χρόνια, με μακριές φαρδιές πουκαμίσες, οι γυναίκες κουβαλώντας χρυσά δεμάτια λινάρι, οι άντρες κρατώντας γκλίτσες. Κάτω από μεγάλα δέντρα, στην έρημο που λαμπύριζε, οι βοσκοί κάθονταν και κουβέντιαζαν και τα πρόβατα βασανίζονταν από το πύρωμα του ήλιου και σήκωναν ολόγυρα σκόνη.»

Η γλώσσα του βιβλίου είναι χειμαρρώδης, απλή, με κοφτές φράσεις και μεγάλες προτάσεις και λίγα σημεία στίξης γεγονός που βοηθά τον αναγνώστη να ακολουθήσει το φρενήρη ρυθμό ζωής και ταξιδιού των ηρώων.

Το βιβλίο «Στο δρόμο» όπως και ο «Δόκτωρ Σαξ», αν και με διαφορετική θεματολογία, έχουν τον ίδιο χαρακτηριστικό τρόπο γραφής αυτόν της «αυτόματης γραφής» που θεωρείται χαρακτηριστικός του Κέρουακ αν και το «Στο δρόμο» έχει πιο γρήγορο ρυθμό, και λόγω του θέματός του βέβαια.

«Τι είναι αυτό το συναίσθημα που σας σφίγγει όταν φεύγετε με τ’ αμάξι αφήνοντας πίσω σας ανθρώπους που τους βλέπετε να μικραίνουν μέσα στη πεδιάδα μέχρι που τελικά εξαφανίζονται; Είναι ο απέραντος κόσμος που μας βαραίνει κι είναι ο αποχαιρετισμός. Παρ’ όλα αυτά στρέφουμε προς τα μπρος, για την επόμενη τρελή περιπέτεια κάτω από τους ουρανούς.»

Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1981 από τις εκδόσεις Πλέθρον πάνω στην αναθεωρημένη έκδοση του 1957, σε εξαιρετική μετάφραση της Δήμητρας Νικολοπούλου και στην οποία έκδοση βασίζεται και ο παρών βιβλιοσχολιασμός.

Πρόσφατα και συγκεκριμένα το 2015 το Πλέθρον εξέδωσε το «Στο δρόμο» αλλά από την αρχική πλήρη  μορφή του βιβλίου αυτή που έγραψε ο Κέρουακ το 1951.

Εκδόσεις :ΠΛΕΘΡΟΝ