Για τους πιστούς αναγνώστες του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Paul Auster, η ταυτότητα του βιβλίου Mr. Vertigo είναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Οι φιλοσοφικές εμμονές του συγγραφέα και το στήσιμο της πλοκής είναι ανάλογο εκείνων που έχουμε συναντήσει σε προηγούμενα έργα του.

Σ’ αυτό το βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε μετάφραση Ιωάννας Ηλιάδη, ο Πωλ Ώστερ αναμετριέται ξανά με το ανέφικτο σε μια αφήγηση γεμάτη μεταφορές και αμερικάνικη ιστορία.

Το Mr. Vertigo είναι ένα βιβλίο ενηλικίωσης με κεντρικό ήρωα έναν αυθάδη πιτσιρίκο που πείθεται ότι μπορεί να πετάξει. Η απίστευτη ζωή του Γουόλτ Ρόουλι ξεδιπλώνεται με φόντο τη δεκαετία του ’20 στην Αμερική. Μια δεκαετία γεμάτη υποσχέσεις, τότε που όλοι πίστευαν ότι το «όριο ήταν ο ουρανός» και ζούσαν αναλόγως.  Ο Γουόλτ, ένας εννιάχρονος ορφανός αλητάκος που τριγυρίζει στους δρόμους του Σεντ Λούις, συναντά έναν μυστηριώδη Ούγγρο, που αυτοαποκαλείται Δάσκαλος Γεχούντι, ο οποίος του υπόσχεται ότι θα τον διδάξει πώς να πετάει.

«Ήμουν δώδεκα χρονών την πρώτη φορά που περπάτησα πάνω στο νερό. Αυτός που μου δίδαξε πώς να το κάνω ήταν ένας άντρας με μαύρα ρούχα, και δεν πρόκειται να παραστήσω ότι έμαθα το κόλπο από τη μια στιγμή στην άλλη. Ο Δάσκαλος Γεχούντι με βρήκε όταν ήμουν εννιά χρονών, ένα ορφανό αγόρι που ζητιάνευε για πενταροδεκάρες στους δρόμους του Σεντ Λούις, και δούλεψε μαζί μου αδιάκοπα επί τρία χρόνια προτού με αφήσει να δείξω τις ικανότητές μου δημοσίως».

Ο Δάσκαλος αναγνωρίζει στον μαθητή ένα χάρισμα που έψαχνε καιρό. Ο μαθητής, παρότι είναι  ένα μικρό παιδί μεγαλωμένο στους δρόμους, πληγωμένο, επιφυλακτικό με όλους και με όλα,  δέχεται να ακολουθήσει τον Δάσκαλο σ’ ένα αγρόκτημα στο Κάνσας, όπου ζουν με την Μάμα Σιού, μια ηλικιωμένη Ινδιάνα και τον Αίσωπο, ένα 15χρονο μαύρο που του αρέσει το διάβασμα. Ο Γουόλτ σύντομα μετανιώνει για αυτή του την απόφαση, αλλά με τον καιρό, και μετά από αρκετές αποτυχημένες απόπειρες να δραπετεύσει, αποδέχεται την καινούργια κατάσταση και ξεκινά την εκπαίδευση με τον Δάσκαλο. Αλλά, τι εκπαίδευση είναι αυτή; Ο Γουόλτ θάβεται για ένα ολόκληρο 24ωρο με μόνο εφόδιο ένα σωλήνα από όπου μπορεί να αναπνεύσει, δένεται κάτω από τον ήλιο καλυμμένος με μέλι και υπομένει τις ορδές των εντόμων που τραβάνε το μέλι, κόβει μόνος του την πρώτη φάλαγγα από το μικρό δακτυλάκι του χεριού του, βυθίζεται για έξι ώρες σε μια σκάφη γεμάτη ξίδι και, γενικά, περνάει το ένα μαρτύριο μετά το άλλο με μια στωικότητα που κανείς δεν φανταζόταν ότι διέθετε. Και όλα αυτά, γιατί έτσι του είπε ο Δάσκαλος. Αυτός ο Δάσκαλος, που μέχρι πρότινος αμφισβητούσε και υποπτευόταν, έχει γίνει τώρα ο οδηγός του Γουόλτ και τον υπακούει χωρίς δεύτερη σκέψη.

Το εντυπωσιακό είναι ότι όλη αυτή η αλλαγή της συμπεριφοράς του Γουόλτ συνέβη απλώς επειδή του δόθηκε αγάπη. Επειδή είδε τα δάκρυα του Δάσκαλου για εκείνον όσο ήταν άρρωστος, επειδή αισθάνθηκε τη φροντίδα και ένιωσε το μητρικό φιλί της Μάμα Σου και επειδή άκουσε τον Αίσωπο να τον στηρίζει.  Ήρθε αντιμέτωπος με μια κατάσταση που δεν είχε βιώσει ξανά. Μαθημένος να αμύνεται στην κακομεταχείριση και την εκμετάλλευση, το μόνο που χρειάστηκε για να πέσουν οι αντιστάσεις του ήταν η ανυστερόβουλη αγάπη. Και όχι μόνο πειθάρχησε στις οδηγίες και τις συμβουλές, αλλά ανέλαβε προσωπικά να κάνει περήφανο το δάσκαλό του. Και τον έκανε!

Ο Γουόλτ, άρχισε να σηκώνεται από το έδαφος και να αιωρείται. Με τον Δάσκαλο δίπλα του, άρχισε να σχεδιάζει μοναδικά σόου ξεκινώντας μια καταπληκτική πορεία προς την κατάκτηση του ονείρου, όχι όμως χωρίς τίμημα. Η Κου Κλουξ Κλαν επιτίθεται στη φάρμα τους και δολοφονεί τη Μάμα Σου και τον Αίσωπο, ενώ λίγο αργότερα, ο θείος του τον απάγει ζητώντας λύτρα.

Καθώς ο Γουόλτ μεγαλώνει τον παρακολουθούμε να κάνει τις επιλογές του και να χαράζει τα μονοπάτια του με γνώμονα πότε τα όνειρα και το πείσμα του και πότε την εκδίκηση και την απελπισία.

Η αφήγηση στο βιβλίο γίνεται από τον ίδιο τον Γουόλτ που σε μεγάλη πια ηλικία κάνει τον απολογισμό του, σε μια Αμερική που περνά από τη βαθιά κρίση στην επιταχυνόμενη ανάπτυξη, καταγράφοντας τα γεγονότα, τους χαρακτήρες και τα συναισθήματα που τον συνόδευσαν στην παράξενη ζωή του και τον έκαναν να δει και να εκτιμήσει τις απλές αλήθειες που έκρυβαν. Ότι, δηλαδή, η σχέση του με τον Δάσκαλο, αυτόν τον αναπληρωματικό πατέρα που του έμαθε να πετάει, ήταν πιο σημαντική από το ίδιο το δώρο των μαθημάτων.

Ο Ωστερ έχει υφάνει μια ιστορία όπου η σκληρότητα, τα σοκαριστικά γεγονότα, η ακραία φτώχεια  και η δυστυχία συνυπάρχουν με τις στιγμές χαράς, γέλιου και θριάμβου. Μια ιστορία απόλυτα απίθανη και ταυτόχρονα τόσο υπερβολικά ρεαλιστική που σχεδόν υποχρεώνει τον αναγνώστη να αναστείλει τη δυσπιστία του.

Το αμερικάνικο όνειρο, η επιμονή ενάντια στις αντιξοότητες, οι πνευματικές αναζητήσεις, το χρέος, οι αυταπάτες, η αναζήτηση της ελευθερίας είναι τα βασικά θέματα που απασχολούν τον Ωστερ σ’ αυτό το μυθιστόρημα – μοντέλο σαφήνειας και απλής ομορφιάς που παρασύρει εύκολα τον αναγνώστη αφήνοντάς τον στο τέλος ικανοποιημένο και με την κρυφή πίστη ότι κάποιος κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες….. μπορεί και να πετάξει.

Εκδόσεις : ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ