Ο Άμος Οζ, ο διαρκής υποψήφιος για το Νόμπελ λογοτεχνίας, προσφέρει στο κοινό του, το βιβλίο «Ιούδας»,  ένα ακόμα μυθιστόρημα ιδεών και προβληματισμών γύρω από την ταυτότητα του έθνους του.

Η ιστορία διαδραματίζεται στην Ιερουσαλήμ τον χειμώνα του 1959. Μετά τη χρεοκοπία του πατέρα του και την αδυναμία των γονιών του να τον συνδράμουν οικονομικά, ο Σμούελ Ας, αναγκάζεται να σταματήσει τις σπουδές του στην Ιστορία και τη Θρησκειολογία. Αποφεύγοντας να επιστρέψει στο πατρικό του, απαντά σε μια αγγελία και προσλαμβάνεται για να κρατά συντροφιά για πέντε ώρες κάθε απόγευμα σ’ έναν εβδομηντάχρονο άνδρα, εξασφαλίζοντας έτσι στέγη και τροφή.  Ο Γκέρσομ Βαλντ, ο εργοδότης του, είναι ένας άνθρωπος «καλλιεργημένος και ευρυμαθής» που ζει απομονωμένος και αρέσκεται να συζητά και να επιχειρηματολογεί για ώρες. Στο σπίτι μένει και η νύφη του Βαλντ, η Ατάλια, για την οποία ο Σμούελ αναπτύσσει ένα έντονο ρομαντικό ενδιαφέρον, παρόλο που είναι αρκετά μεγαλύτερη από εκείνον. Η Ατάλια είναι χήρα και ο άντρας της, ο Μίχα (ο γιός του Βαλντ), σκοτώθηκε το 1948 από τους Άραβες, λίγους μόλις μήνες μετά το γάμο τους. Επιπλέον η Ατάλια είναι κόρη του Σαλτιέλ Αμπραβανέλ, ενός ανθρώπου που αντιτάχθηκε στον Μπεν Γκουριόν κατά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, επειδή πίστευε ότι οι Εβραίοι και οι Άραβες θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ειρηνικά. Έκτοτε θεωρήθηκε προδότης και έζησε την υπόλοιπη ζωή του, απομονωμένος στο σπίτι του, επιβάλλοντας στον εαυτό του μια μορφή ιδιότυπης εξορίας.

Ο Σμούελ, στον πολύ ελεύθερο χρόνο που του επιτρέπουν τα καθήκοντά του, επιστρέφει στην ακαδημαϊκή του έρευνα με θέα τις «Εβραϊκές απόψεις για τον Ιησού» και προσπαθεί να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, «το μισητό αρχέτυπο όλων των Εβραίων», ήταν στην πραγματικότητα ο πιο πιστός και αφοσιωμένος από όλους τους μαθητές του Ιησού και ότι ποτέ δεν τον πρόδωσε, αλλά, αντίθετα, βοήθησε για να αποδειχθεί το μεγαλείο του, σε ολόκληρο τον κόσμο.

«Εξάλλου, το φιλί του Ιούδα, το πιο διάσημο φιλί στην ιστορία, σίγουρα δεν ήταν το φιλί ενός προδότη. Οι απεσταλμένοι των ιερέων του Ναού που πήγαν να συλλάβουν τον Ιησού στο τέλος του Μυστικού Δείπνου δεν είχαν ανάγκη να τους υποδείξει ο Ιούδας τον Δάσκαλό του. Μόλις μερικές μέρες πριν, ο Ιησούς είχε τραντάξει τις πύλες του Ναού και είχε αναποδογυρίσει οργισμένος τα τραπέζια των αργυραμοιβών μπροστά σε όλο τον λαό. Κι επιπλέον, όταν ήρθαν να τον συλλάβουν, αυτός δεν προσπάθησε να ξεφύγει παρά σηκώθηκε και τους ακολούθησε με τη θέλησή του. Η προδοσία του Ιούδα δεν συνέβη διόλου όταν αυτός φίλησε τον Ιησού σαν ήρθαν οι δεσμοφύλακες. Η προδοσία του, εάν όντως ήταν προδοσία, συντελέστηκε τη στιγμή του θανάτου του Ιησού πάνω στο σταυρό. Ήταν τη στιγμή που ο Ιούδας έχασε την πίστη του. Και όταν έχασε την πίστη του η ζωή του έχασε κάθε νόημα.»

Αλλά ο Βαλντ του θυμίζει :

«Σε κάθε γλώσσα που ξέρω, και ακόμα και σε γλώσσες που δεν ξέρω, το όνομα Ιούδας έχει γίνει συνώνυμο της προδοσίας. Πιθανόν και συνώνυμο του Εβραίου. Εκατομμύρια απλών χριστιανών νομίζουν ότι κάθε Εβραίος είναι μολυσμένος με τον ιό της προδοσίας.»

Τρεις κύριοι χαρακτήρες τοποθετημένοι σ’ ένα σπίτι γεμάτο βιβλία, πένθος και μοναξιά, που μιλούν με τις ώρες, είναι το βασικό σκηνικό στο οποίο αναπτύσσεται η ιστορία του βιβλίου. Τρεις χαρακτήρες που επιχειρηματολογούν, αποκαλύπτοντας έτσι τις πολιτικές και θρησκευτικές απόψεις των διαφορετικών γενεών.

Με τον Ιούδα, ο Όζ μας έδωσε ένα στοχαστικό και πολυδιάστατο μυθιστόρημα, και πνευματικά περίπλοκο, σε ένα αφηγηματικό ύφος που είναι, με τη σειρά του, τόσο μαγευτικό όσο και προκλητικό. Είναι ένα μυθιστόρημα ιδεών, γύρω από την έννοια της προδοσίας, η οποία παρουσιάζεται με διάφορες μορφές. Ο Σμούελ επιλέγει να εργαστεί κρατώντας συντροφιά σ’έναν εκκεντρικό ηλικιωμένο αντί να επιστρέψει στην οικογένειά του ή να απαντήσει στις επιστολές τους. Παράλληλα βλέπουμε την ιστορία του σχηματισμού του κράτους του Ισραήλ και τις αντίθετες απόψεις των πολιτών. Ο Βαλντ είναι συνήγορος των πολιτικών του Μπεν Γκουριόν, ενώ ο Αμπραβανέλ διαφώνησε. Η Ατάλια είναι διχασμένη ανάμεσα στις απόψεις των ανδρών της ζωή της και χρησιμοποιεί τον σαρκασμό σαν άμυνα σε όλη την κατάσταση. Ο ορισμός του Σμούελ για τον προδότη είναι :

«Όποιος είναι διατεθειμένος να αλλάξει, πάντοτε θα θεωρείται προδότης απ’αυτούς που είναι ανήμποροι να αλλάξουν, που φοβούνται μέχρι θανάτου την αλλαγή, που δεν την καταλαβαίνουν και απεχθάνονται κάθε αλλαγή.»

Θέλω να πιστεύω ότι ο Οζ έγραψε αυτό το βιβλίο σμιλεύοντας τους χαρακτήρες του με κομμάτια από τον εαυτό του, έβαλε στον Αμπραβανέλ τις πολιτικές του απόψεις, στον Βαλντ τα επιχειρήματα που βράζουν στο μυαλό του και στον Σμούελ τις θρησκευτικές του απόψεις.  Πήρε τη βιβλική ιστορία του Ιησού και του Ιούδα και την έμπλεξε με την ιστορία του Ισραήλ. Το όλο κείμενο αναλύει διάφορες διδασκαλίες της Βίβλου και υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ και κατά των διαφόρων πεποιθήσεων. Αποφεύγει όμως να δώσει απαντήσεις και προσέχει να μην επιβάλλει στον αναγνώστη τις απόψεις του, αλλά τον βοηθάει να προβληματιστεί και τον αφήνει να κρίνει μόνος του.

Το βιβλίο Ιούδας κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ σε μετάφραση Μάγκυς Κοέν.

Εκδόσεις : ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ