Η Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (Carmen Maria Machado) είναι μια από τις πιο καινοτόμους και ευρηματικές φωνές της αμερικανικής λογοτεχνίας του 21ου αιώνα. Συγγραφέας διηγημάτων, δοκιμίων και κριτικών, καταξιωμένη ήδη από το πρώτο της βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων ‘Το σώμα της και άλλες εκδηλώσεις’  που κυκλοφόρησε στη χώρα μας από τις εκδόσεις ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ σε μετάφραση της ομάδας μεταφραστριών Translatress. Ένα βιβλίο στο οποίο  η συγγραφέας έχει κατορθώσει να επαναπροσδιορίσει τα όρια ανάμεσα στα λογοτεχνικά είδη και να συνδέσει τη φαντασία με τη σύγχρονη εμπειρία των γυναικών με τρόπο πρωτότυπο, συγκινητικό και βαθιά πολιτικό.

Η Ματσάδο γεννήθηκε στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, σε μια οικογένεια με ρίζες στην Αυστρία (από τη γιαγιά της) και την Κούβα (από τον παππού της). Οι πολυπολιτισμικές αυτές καταβολές, μαζί με τη θρησκευτική ανατροφή και την  queer ταυτότητά της απηχούν στο έργο της που καταγράφεται σαν ένα μείγμα μαγικού ρεαλισμού, επιστημονικής φαντασίας, μυθοπλασίας τρόμου και ποπ κουλτούρας που καθιστά τη φωνή της μοναδική και άμεσα αναγνωρίσιμη.

Η συλλογή ‘Το σώμα της και άλλες εκδηλώσεις’ αποτελείται από οκτώ διηγήματα, καθένα από τα οποία υιοθετεί διαφορετική αφηγηματική φόρμα και πειραματίζεται με το είδος, τον τόνο και το ύφος. Οι επιφανειακά εύληπτες ιστορίες της απαιτούν τη συμμετοχή και την ερμηνεία του αναγνώστη για να ξεδιπλώσουν τα πολυσήμαντα νοήματά τους. Μεταξύ τρυφερότητας και φρίκης, χιούμορ και ειρωνείας, η Ματσάδο συνθέτει έναν κόσμο όπου η βία, η εξουσία και ο φόβος συμπλέκονται με τη θηλυκότητα, την επιθυμία και την ανάγκη για αυτοδιάθεση.

Το σώμα, η ταυτότητα και ο φόβος είναι κοινοί παρονομαστές αυτών των διηγημάτων των οποίων οι θεματικοί άξονες σχετίζονται με την αυτονομία του σώματος, τους ρόλους των φύλων, τη μνήμη και το τραύμα, την queer ταυτότητα και την επιθυμία, καθώς και τον ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης στη διαμόρφωση των αφηγήσεων για τη βία και το φύλο.
Η γραφή της είναι εθιστική, κομψή, άμεση και ερωτική ˙ ταυτόχρονα σπαρακτική και τρομακτική. Οι γυναικείοι χαρακτήρες της είναι ευάλωτοι, διχασμένοι, συχνά στοιχειωμένοι από την κοινωνική πίεση, την αυτοεικόνα ή το ίδιο τους το σώμα.

Τα διηγήματά της ξεχωρίζουν για τις ευρηματικές τους αφηγηματικές δομές όπως η μορφή λίστας στο διήγημα ‘Καταγραφή’ ή το εμπνευσμένο από τα επεισόδια γνωστής τηλεοπτικής σειράς ‘Ιδιαζόντως ειδεχθή’ και την πρόθεσή της να θολώσει τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και σουρεαλισμού. Οι ιστορίες της Ματσάδο συχνά ανατρέπουν τα παραδοσιακά μοτίβα που συναντώνται στις ιστορίες τρόμου και παραμυθιών, αποκαλύπτοντας τον υποκείμενο μισογυνισμό και τη βία που αυτά τα είδη έχουν ιστορικά διαιωνίσει.

Το πρώτο  διήγημα του βιβλίου έχει τίτλο  ‘Η βελονιά του συζύγου’ και είναι βασισμένο στον γνωστό αστικό μύθο με το κορίτσι με την πράσινη κορδέλα. Ένα παραμύθι για μια γυναίκα της οποίας ο σύζυγος διεκδικεί να λύσει την πράσινη κορδέλα γύρω από το λαιμό της παρά την αντίθετη θέληση της ίδιας.

Η πράσινη κορδέλα λειτουργεί ως μεταφορά για την αυτονομία και την εσωτερική ζωή της γυναίκας · εκείνη τη μυστική, ιδιωτική πλευρά του εαυτού που η ανδρική κοινωνία απαιτεί να κατακτήσει. Η επιμονή του συζύγου να τη λύσει, ενσαρκώνει την επιθυμία για κατάλυση κάθε προσωπικού ορίου αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Το αποτέλεσμα είναι μια από τις πιο δυνατές φεμινιστικές αλληγορίες της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας.

Η Ματσάδο σ’ αυτή την ιστορία εγκιβωτίζει μια σειρά από σύντομες γνωστές ιστορίες με έντονο το στοιχείο του αλλόκοτου ή του τρόμου επικεντρωμένες στο σώμα, τη μητρότητα, τον πόθο, την απειλή, τον θάνατο δημιουργώντας έτσι ένα νήμα προσδιορισμού της αλήθειας που διατρέχει όλη την ιστορία.

Στο διήγημα ‘Καταγραφή’, η αφηγήτρια απαριθμεί τους ερωτικούς της συντρόφους την ώρα που μια ταχέως εξαπλούμενη επιδημία καταστρέφει τον κόσμο. Το σώμα της γίνεται αρχείο εμπειριών και αντοχής, ένας τρόπος να επιβιώσει μέσα στο χάος της εξωτερικής αλλά και εσωτερικής κατάρρευσης.

Στις ‘Μητέρες’, η Ματσάδο συνδυάζει τον ρεαλισμό με τον queer γοτθικό τρόμο, για να διερευνήσει την ψυχολογία μιας βίαιης, τοξικής σχέσης μεταξύ δύο γυναικών. Η αφήγηση, είναι διαποτισμένη με την αναξιοπιστία της μνήμης και του τραύματος ενώ θέτει ερωτήματα για την εξουσία, τον πόνο και την επιθυμία μέσα στις σχέσεις.

Τη νουβέλα ’Ιδιαζόντως ειδεχθή’θα μπορούσε κάποιος να τη δει ως μια φρενήρη άσκηση αφήγησης. Η συγγραφέας παίρνει τους τίτλους επεισοδίων της σειράς ‘Νόμος και Τάξη’ και δημιουργεί φανταστικά, εφιαλτικά σενάρια με σωσίες, κορίτσια με κουδούνια αντί για μάτια και ντετέκτιβ στοιχειωμένους από φαντάσματα θυμάτων. Πρόκειται για μια οξυδερκή σάτιρα της τηλεοπτικής βουλιμίας απέναντι στη βία κατά των γυναικών.

Στο διήγημα  ‘ οι Αληθινές γυναίκες έχουν σώματα’, μια επιδημία κάνει τις γυναίκες να εξαϋλώνονται. Οι εξαϋλωμένες/αόρατες γυναίκες επιλέγουν να ράβονται στο ύφασμα των φορεμάτων που φορούν οι άλλες. Η διαδικασία εξαΰλωσης είναι η εκδήλωση της εσωτερικευμένης κρίσης σχετικά με την εικόνα και την αξία του σώματος. Η ιστορία είναι μια αλληγορία για την κοινωνική πίεση στις γυναίκες να καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο, να είναι πιο αδύνατες, να είναι αόρατες με επακόλουθο την απώλεια τόσο της ταυτότητάς τους όσο και της φυσικής τους υπόστασης.

Στις ‘Οχτώ μπουκιές’, μια γυναίκα ύστερα από χειρουργείο γαστρικής παράκαμψης, στοιχειώνεται από το φάντασμα του παλιού της εαυτού — μια σπαρακτική μεταφορά για το μίσος προς το ίδιο το σώμα και τον κοινωνικό εξαναγκασμό της αυτοβελτίωσης. Το τέλος της ιστορίας, με τη συγγνώμη προς το φάντασμα, υποδηλώνει τη συμφιλίωση που ίσως έρχεται πολύ αργά.

Η ‘Ένοικος’ αφορά σε μια συγγραφέα που επισκέπτεται μια απομονωμένη κατασκήνωση όπου τα παλιά τραύματα ξυπνούν και την οδηγούν σε ψυχολογική κατάρρευση. Η αφήγηση παραπέμπει σε κλασικά έργα γυναικείας τρέλας όπως Η Κίτρινη Ταπετσαρία, αλλά καταλήγει σε μια αναπάντεχη νότα διαύγειας και αποδοχής.

Τέλος, το ‘Ανυπόφορη στα πάρτι’, το διήγημα που σύμφωνα με τις πληροφορίες των μεταφραστριών συνέβαλε κατά το ήμισυ στον τίτλο της συλλογής, επικεντρώνεται σε μια γυναίκα που προσπαθεί να ανακάμψει μετά από σεξουαλική επίθεση. Αναπτύσσει τη φανταστική ικανότητα να ακούει τις σκέψεις των πορνοστάρ στις ταινίες που βλέπει. Η ιδιότυπη αυτή υπερδύναμη μετατρέπεται σε μεταφορά για τη δυσκολία επικοινωνίας του τραύματος και για το χάσμα ανάμεσα στο βίωμα του θύματος και την αδυναμία των άλλων να το κατανοήσουν.

Στον πυρήνα του έργου της Ματσάδο βρίσκεται πάντα το σώμα ως αρχείο εμπειριών, ως σύμβολο δύναμης και τραύματος, ως πεδίο ελέγχου και αντίστασης. Η συγγραφέας αποτυπώνει με οξυδέρκεια την βία που ασκείται πάνω του, είτε αυτή είναι ακραία και ορατή, είτε ύπουλη και καθημερινή όπως η βία της επιθυμίας, της ντροπής, των κοινωνικών προσδοκιών. Βία  από ερωτικούς συντρόφους ή αγνώστους, από τον ενδημικό μισογυνισμό, τον σεξισμό και τις άτεγκτες κοινωνικές επιταγές. Παράλληλα, επιδιώκει να κάνει ορατές τις queer ιστορίες, να δείξει ότι οι queer χαρακτήρες δεν είναι μονοδιάστατοι ούτε συμβολικοί, αλλά πλήρως ανθρώπινοι — ικανοί για το απόλυτο καλό και το απόλυτο κακό, όπως όλοι οι άλλοι.

Με μια  γραφή έντονα αισθητηριακή, γεμάτη εικόνες και ρυθμό η Ματσάδο δεν φοβάται να αναμετρηθεί ούτε με το τέρας της κοινωνίας, ούτε με αυτό του εαυτού· και γι’ αυτό η φωνή της ακούγεται τόσο σύγχρονη, τόσο αληθινή.

Στην ελληνική του έκδοση, το βιβλίο συστήνεται στο κοινό ως ένα από τα πιο πρωτότυπα και τολμηρά δείγματα της σύγχρονης φεμινιστικής λογοτεχνίας. Ένα έργο που υπερβαίνει τα όρια της λογοτεχνίας του φανταστικού για να γίνει ένα βαθιά υπαρξιακό και κοινωνικό σχόλιο για την ανθρώπινη ανάγκη να ορίσουμε το ίδιο μας το σώμα και την ίδια μας την ιστορία.

Το βιβλίο  της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο ‘Το σώμα της και άλλες εκδηλώσεις’ συζητήθηκε στη Λέσχη Ανάγνωσης Passe Partout Reading  με την ευγενική συμβολή του εκδότη κυρίου Κώστα Σπαθαράκη και αρκετές από τις θέσεις του πιο πάνω κειμένου προέρχονται από αυτή τη συζήτηση.