Το βιβλίο ‘Η ώρα του αστεριού’ είναι το τελευταίο μυθιστόρημα που έγραψε η Βραζιλιάνα συγγραφέας και ποιήτρια Κλαρίσε Λισπέκτορ (1920 – 1977). Πρόκειται για μια απόκοσμη, σχεδόν υπερφυσική ιστορία στην οποία αποτυπώνονται καθαρά οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί που απασχόλησαν τη Λισπέκτορ σε όλη της την καριέρα. Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι η Μακκαμπέα, μια γυναίκα δεκαεννιά χρονών, που απεικονίζεται εντελώς χωρίς προσωπικότητα, γνώμη, σκέψεις, και ακόμα και συναισθήματα. Η έλλειψη ορίων, οι ταυτότητες που διαλύονται και συμπυκνώνονται σε μία πνευματική κάθαρση είναι το κεντρικό θέμα και όραμα του βιβλίου αυτού. ‘Η ώρα του αστεριού’ είναι μια αφήγηση που έχει γραφτεί στην τύχη. Μια αφήγηση στην οποία  η συγγραφέας/αφηγητής ψάχνει την αλήθεια προβάλλοντας τη δική της αυτοπεριφρόνηση και μοναξιά.

Την ιστορία αφηγείται ο  Ροντρίγο Σ.Μ., συγγραφέας, ο οποίος απομονώνεται, χωρίς μια συγκεκριμένη ιδέα του τι θέλει να γράψει, αν και λέει, καθώς ξεκινάει την αφήγησή του, ότι «είναι που σε έναν δρόμο του Ρίο ντε Τζανέιρο έπιασα μεμιάς στον αέρα το αίσθμα του χαμού στο πρόσωπο μιας κοπέλας από το Νορντέστε.» Λέει στον αναγνώστη ότι η ιστορία του, θα είναι ψυχρή, εξωτερική και απερίφραστη αλλά και γεμάτη μυστικά.

«Αυτό που γράφω είναι κάτι περισσότερο από επινόηση, είναι υποχρέωσή μου να μιλήσω γι’ αυτή την κοπέλα ανάμεσα σε χιλιάδες σαν κι αυτή. Και καθήκον μου, έστω και άτεχνα, να αποκαλύψω τη ζωή της.
Γιατί υπάρχει το δικαίωμα στην κραυγή.

Ε, λοιπόν κραυγάζω.

Καθαρή κραυγή και δίχως να ζητώ ελεημοσύνη.»

Ο αφηγητής βασανίζεται από το πού να αρχίσει και τί να πει και αποκαλύπτει ότι ο δικός του προορισμός είναι  «Η δράση αυτής της ιστορίας θα έχει ως αποτέλεσμα τη μετουσίωσή μου σε κάποιον άλλο και την υλοποίησή μου επιτέλους σε αντικείμενο. Ναι, και ίσως να φτάσω το γλυκό φλάουτο γύρω από το οποίο θα τυλιχτώ σαν εύκαμπτος κισσός.»

Η ηρωίδα, η Μακκαμπέα, είναι μια κοπέλα ορφανή, με ραχίτιδα που έχει μεγαλώσει στα βόρεια της Βραζιλίας. Μετά το θάνατο των γονιών της, ζει με μια θεία που τη κτυπά συχνά στο κεφάλι και χωρίς ιδιαίτερο λόγο της  στερεί το καθημερινό επιδόρπιο. Ο συγγραφέας /αφηγητής είναι αδυσώπητος με την ηρωίδα του. Ο κόσμος της δεν της επιτρέπει καμία άνεση, καμία ευκολία και κυρίως καθόλου αγάπη. Δεν είναι στωικότητα αυτό που χαρακτηρίζει τον τρόπο της Μακκαμπέα και τη στάση της στη ζωή, απλά είναι ο μόνος τρόπος που ξέρει. Δεν ξέρει να κλαίει και ανακαλύπτει τυχαία πώς να γελάει. Γελάει όταν θέλει να κλάψει. Πραγματικά δεν έχω συναντήσει πιο σπαρακτικό γυναικείο χαρακτήρα.

Η Μακκαμπέα μεγαλώνει μαθαίνοντας να μην αναρωτιέται για τις αιτίες των συμφορών της.

«Το κορίτσι δεν ρωτούσε γιατί έτρωγε πάντα τιμωρία μα από την άλλη δεν χρειάζεται να τα ξέρει κανείς όλα, και το να μην ξέρει έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή της.

Αυτό το να μην ξέρει μπορεί να μοιάζει κακό αλλά  δεν είναι και τόσο γιατί ήξερε πολλά όπως κανένας δεν μαθαίνει στα σκυλιά να κουνάνε την ουρά τους ούτε και στους ανθρώπους να πεινάνε – με το που γεννιόμαστε ξέρουμε. Έτσι όπως κανείς δεν θα της μάθαινε μια μέρα να πεθαίνει: στα σίγουρα θα πέθαινε μια μέρα σαν να είχε αποστηθίσει από πριν νεράκι το ρόλο του αστεριού. Γιατί την ώρα του θανάτου οι άνθρωποι γίνονται λαμπερά αστέρια του σινεμά, είναι η στιγμή της δόξας του καθενός και είναι τότε που – σαν χορωδία – ηχούν συριστικές κορόνες.»

Όταν η θεία της πεθαίνει, η Μακκαμπέα πηγαίνει στο Ρίο, όπου βρίσκεται να ζει με άλλες τέσσερις κοπέλες. Δεν έχει προοπτική να καταλήξει πόρνη, αφού δεν διαθέτει το κατάλληλο σώμα για να τραβήξει την προσοχή των αντρών αλλά επιπλέον δεν έχει και πολλές ελπίδες να βελτιώσει τη ζωή της, αφού έχει πάει στο σχολείο μόνο για τρία χρόνια. Αυτό όμως δείχνει να μην την απασχολεί. Μια φορά μόνο αναρωτήθηκε «ποια είμαι εγώ;» αλλά τρόμαξε τόσο πολύ που σταμάτησε να το σκέφτεται. Ακόμη και ο ύπνος της είναι ένας αγώνας να πνίξει τον βήχα που την ταλαιπωρεί και τα όνειρά της είναι γεμάτα από σκηνές με σεξ -που της φέρνουν ενοχές- και τη θεία της που την κτυπά.

Ανέλπιστα συναντά μια μέρα έναν νεαρό, τον Ολίμπικο ντε Ζεζούς, που της δείχνει ενδιαφέρον κι εκείνη ανταποκρίνεται γρήγορα «μην τυχόν κι αλλάξει γνώμη». Γρήγορα όμως ο Ολίμπικο αντιλαμβάνεται ότι η Μακκαμπέα δεν μπορεί να του προσφέρει καμία ικανοποίηση αφού «δεν είχε τη δύναμη της καλής ράτσας, ήταν υποπροϊόν» και στρέφει το ενδιαφέρον του στη Γκλόρια, τη συνάδελφο της Μακκαμπέα, που «ήταν κοπέλα επιπέδου».

Η επίσκεψη σε μια χαρτορίχτρα είναι το κλειδί που ξεκλειδώνει την ελπίδα και τη συγκίνηση στην κουρασμένη ψυχή της Μακκαμπέα όταν ακούει ότι την περιμένει ένα λαμπρό μέλλον γεμάτο με αγάπη και οικονομική άνεση. Και είναι αυτή η μοναδική στιγμή ομορφιάς στη ζωή της που την κάνει να καλοδέχεται ακόμη και τον θάνατο που έρχεται ξαφνικά και άδικα.

Το βιβλίο ‘Η ώρα του αστεριού’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ σε μετάφραση Μάριου Χατζηπροκοπίου στον οποίο ανήκει και το εξαιρετικά βοηθητικό εργοβιογραφικό σημείωμα στο τέλος του βιβλίου.

Η έκδοση περιέχει επίσης  και το σημαντικό επίμετρο της Ελέν Σιξού από το οποίο προέρχεται και το κείμενο στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

«Αν ο Κάφκα ήταν γυναίκα. Αν ο Ρίλκε ήταν μία Εβραία – Βραζιλιάνα που γεννήθηκε στην Ουκρανία. Αν ο Ρεμπώ ήταν μητέρα, αν είχε ζήσει μέχρι τα πενήντα. Αν ο Χάιντεγκερ είχε καταφέρει να πάψει να είναι Γερμανός, αν είχε γράψει το Βιβλίο της Γης. Γιατί αναφέρω αυτά τα ονόματα; Για να προσπαθήσω να περιγράψω μια περιοχή. Κάπου εκεί βρίσκεται η περιοχή όπου γράφει η Κλαρίσε Λισπέκτορ. Εκεί όπου ανασαίνουν τα πιο απαιτητικά έργα, εκείνη ανοίγει το δρόμο της. Πέραν της κατανόησης, βήμα το βήμα, βουτάει τρέμοντας στο ακατανόητο τρομακτικό βάθος του κόσμου, εκεί όπου το υπερευαίσθητο αυτί τεντώνεται για να συλλάβει ακόμα και τον ήχο των άστρων, ακόμα και την ανεπαίσθητη τριβή των ατόμων, ακόμα και τη σιωπή ανάμεσα σε δύο καρδιοχτύπια. Γυναίκα-φύλακας, νυχτερινό φως του κόσμου. Εκείνη δεν γνωρίζει τίποτα. Δεν διάβασε τους φιλοσόφους. Και παρ’ όλα αυτά κάποιες φορές θα ορκιζόσουν πως τους ακούς να μουρμουρίζουν μέσα στα δάση της.»

Εκδόσεις : ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ