Σε συμμόρφωση με τις πρόσφατες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας περί μη συνάθροισης σε κλειστούς χώρους, έχουν ακυρωθεί οι συναντήσεις της Λέσχης Ανάγνωσης Passe Partout Reading για τους επόμενους μήνες.
Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ
Εκδόσεις : ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 
ISBN: 978-960-03-6479-8
Σελίδες: 304
Μετάφραση : Αύγουστος Κορτώ
Μετά την αυτοκτονία του αλκοολικού αδελφού της Λίαμ, η αφηγήτρια του βιβλίου, η σαραντάχρονη Βερόνικα –εγκλωβισμένη και η ίδια στην απόγνωση ενός αποσυνθεμένου γάμου και μιας αμήχανης μητρότητας– αποφασίζει να φωτίσει το αμαρτωλό παρελθόν, που ίσως οδήγησε τον αδελφό της στην αυτοκαταστροφή. Στην προσωπική της αυτή αναδρομή και καταβύθιση, σύμμαχοι μα και εμπόδια στέκουν τ’ αδέλφια της πολυμελούς οικογένειας Χέγκαρτυ, τυπικά τέκνα της μικροαστικής Ιρλανδίας: θερμόαιμοι, οξύθυμοι, ανεξιχνίαστοι και συχνά αυτοκαταστροφικοί. Μήπως όμως ο σπόρος του κακού δεν βρισκόταν μέσα τους; Μήπως η κατάρα που μοιάζει να βαραίνει πάνω στην πολύπαθη οικογένεια ήταν εξωγενής, ένας δάκτυλος που άφησε παντού το σημάδι του;
Με υλικά της τα αισθήματα και τα απλά αλλά σπαραχτικά πράγματα της καθημερινότητας καθώς και την ποταπότητα της απελπισίας τους, η νικήτρια του βραβείου Μπούκερ 2007 συνθέτει μια συγκλονιστική ελεγεία για τη διαβρωτική δύναμη της αγάπης και για το μίσος «…αυτών που δεν επέλεξες ν’ αγαπήσεις μα αγαπάς έτσι κι αλλιώς.» Για το στοργικό τέρας που λέγεται οικογένεια.
ANNE ENRIGHT – ΑΝ ΕΝΡΑΪΤ
Η Αnne Enright γεννήθηκε το 1962 στο Δουβλίνο. Σπούδασε αγγλική λογοτεχνία και φιλοσοφία στο Trinity College του Δουβλίνου και παρακολούθησε το περίφημο μεταπτυχιακό δημιουργικής γραφής στο East Anglia University, με υπεύθυνους τους συγγραφείς Malcolm Bradbury και Angela Carter.
Έχει εκδώσει τις συλλογές διηγημάτων «The Portable Virgin» (1991, βραβείο Rooney), «Taking Pictures» (2008), «Yesterday’s Weather» (2009), τα μυθιστορήματα «The Wig my Father Wore» (1995), «What Are You Like?» (2000, βραβείο Encore), «The Pleasure of Eliza Lynch» (2002, ελλ. μτφρ. «Alma Perdita», Αλεξάνδρεια 2005), «The Gathering» (βραβεία Man Booker & Irish Novel of the Year, 2007, ελλ. μτφρ. «Η συγκέντρωση» Καστανιώτης 2007), «The Forgotten Waltz» (2011, ελλ. μτφρ. «Το ξεχασμένο βαλς», Καστανιώτης 2012), «The Green Road» (βραβείο Irish Novel of the Year, 2015, ελλ. μτφρ. «Ο χορταριασμένος δρόμος», Καστανιώτης 2015) καθώς και το δοκίμιο «Making Babies: Stumbling into Motherhood» (2004).
Είναι παντρεμένη με τον Martin Murphy, διευθυντή του Pavilion Theatre στο Νταν Λήρυ του Δουβλίνου, με τον οποίο έχει αποκτήσει δύο παιδιά. Ζει και εργάζεται στο Μπρέι της Κομητείας Γουίκλοου.
Passe Partout Reading 
Το βιβλίο της Άνν Ενράιτ «Η Συγκέντρωση» είναι αναμφισβήτητα ένα δύσκολο βιβλίο, όχι μόνο για τον τρόπο γραφής του αλλά και για τα θέματά του.
Θα ήθελα να μου πείτε τις εντυπώσεις σας από αυτό. Πώς σας φάνηκε; Κράτησε την προσοχή σας; Σας άγγιξε η ιστορία;
• Το βιβλίο ξεκινά με την παράγραφο :
«Θα ήθελα να καταγράψω τα όσα συνέβησαν στο σπίτι της γιαγιάς μου το καλοκαίρι που ήμουν οχτώ εννιά χρόνων, μα δεν είμαι απολύτως σίγουρη πως όντως συνέβη κάτι. Το νιώθω να βρυχάται εντός μου – αυτό που ίσως εντέλει να μη συνέβη καν.»
και στη σελίδα 80:
«τα μόνα πράγματα για τα οποία είμαι σίγουρη είναι αυτά που ποτέ δεν είδα και δεν έζησα»
• Πόσο αντικειμενικά φέρνουμε στο μυαλό μας σκηνές από την παιδική μας ηλικία; Πόσες φορές νομίζουμε ότι θυμόμαστε πράγματα που στην πραγματικότητα έχουμε ακούσει από άλλους; Είναι όμως δυνατόν η Βερόνικα να αισθάνεται να ‘βρυχάται’ εντός της κάτι που στην πραγματικότητα δεν συνέβη; Γιατί είναι τόσο σημαντικό για εκείνη να φτάσει στην αλήθεια και γιατί σ’ αυτή ειδικά τη στιγμή;
• Στη σελίδα 8 :
«Δεν ξέρω την αλήθεια, ή ίσως δεν ξέρω πώς να την ομολογήσω.»
Τι σκέφτεστε γι’ αυτή την πρόταση;
• Τι σκέφτεστε για την αντίδραση της μητέρας της οικογένειας όταν μαθαίνει για τον θάνατο του Λίαμ. Γιατί η Βερόνικα είναι ενοχλημένη από την αντίδραση της μητέρας της, και τι εννοεί όταν λέει στη σελίδα 18 :
«Ποια νομίζω πως είμαι, με τι δικαίωμα αγγίζω, χειραγωγώ κι αποδιώχνω την αγάπη μιας μητέρας;»
• Η μητέρα της οικογένειας είναι μια έντονη παρουσία στο κέντρο της ιστορίας, όχι από τη δύναμη του χαρακτήρα της, αλλά περισσότερο από την πικρία της Βερόνικα απέναντί της. Τι σκέφτεστε για το θυμό της κόρης απέναντι στη μητέρα της; Τι είναι αυτό που δεν μπορεί να της συγχωρήσει; Ποια είναι τελικά τα αισθήματα της Βερόνικα για τη μητέρα της και τι εννοεί με τη φράση της σελίδας 213 :
«Ο αβυσσαλέος πόνος της μητέρας μου, που η σκληρή καρδιά μου αδυνατεί να καταλάβει.”
• Ποιος είναι ο ρόλος τόσο της ενοχής όσο και της συγχώρεσης στη ζωή των χαρακτήρων;
• Πώς πιστεύετε ότι επιδρά ο θάνατος του Λίαμ στην οικογενειακή ζωή της Βερόνικα;
• Στη σελίδα 234 ο θείος Βαλ λέει :
« ό,τι μπορούσαμε κάναμε»
Σε τι αναφέρεται και τι συνειδητοποιεί η Βερόνικα με αυτή τη δήλωση για τις ευθύνες της οικογενειακής και της αδελφικής αγάπης;
• Στη σελίδα 196 αναφέρεται :
«Αυτά σου κάνει η ντροπή. Αυτή είναι η ανατομία και ο κρυφός μηχανισμός της οικογένειας – ολόκληρης της γαμημένης της χώρας μας – που πνίγεται στη ντροπή».
• Ο χαρακτήρας της Έιντα απασχολεί περισσότερο από κάθε άλλον την Βερόνικα στην προσπάθεια που κάνει να κατανοήσει το παρελθόν της και το παρελθόν της οικογένειάς της. Στη σελ. 131 αναφέρει :
«Δεν συμπαθούμε πάντα τους ανθρώπους που ερωτευόμαστε – δεν είναι πάντα στο χέρι μας.»
• Ποια ήταν τελικά η αλήθεια για τη σχέση της Έιντα με τον Νάτζεντ και ποια τα αισθήματά της για τον άντρα της;
• Ποιος νομίζετε ότι είναι ο ρόλος του σεξ στην ιστορία;
• Ποιος νομίζετε ότι είναι ο ρόλος της πίστης-θρησκείας στην ιστορία;
• Πιστεύετε ότι κάποιος από τους χαρακτήρες ευτύχησε στη ζωή του;
• Πώς αντιμετωπίζεται η μητρότητα από την Έιντα, πώς από την μητέρα της Βερόνικα και πώς η στάση τους έχει επηρεάσει τις κόρες τους;
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Ιρλανδικός νεφελώδης τρόπος γραφής διάχυτος από ομίχλη, υγρασία, χαρτογράφηση της κοινωνίας και της καταπίεσης. Θυμίζει τόσο Τομπίν, Τζόυς, Μπάρρυ. Ανεξάρτητα από το φύλο του συγγραφέα, συναντά κανείς σε αυτούς ενδελεχή ανατομία της γυναικείας ψυχής. Η Ενραιτ χρειάζεται απόσταση χρονική για να συμπονέσεις τους ήρωες της. Η αφηγήτρια στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση εκπέμπει τοξικότητα με το συναίσθημα. Θέλει χρόνο, ησυχία και μελέτη για να την αγαπήσεις. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση αν και παραπλανητική, λίγο ταξιδιωτική κρατάει το ρυθμό του βιβλίου. Υπέροχη ανασκαφή φόβων και συναισθημάτων, πολύ δυνατές κουβέντες (…»ο νεροχύτης ήταν για αυτήν το μέρος που έκλαιγε»…). Το βιβλίο διαβάζεται καλύτερα όταν αλλάζει βάρδια η ζωή (ξημέρωμα ή αργά το βράδυ) και σε ποτίζει η απελπισία, η μοναξιά, η ματαιότητα των ηρώων. Το μελέτησα αντί να το διαβάσω, το σκέφτηκα πολύ, δεν το απόλαυσα εντούτοις….
Μου αρέσει!Αρέσει σε 1 άτομο
Σ’ ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο. Έχεις τόσο δίκιο για τον ιρλανδικό τρόπο γραφής! Εγώ βέβαια, όπως ξέρεις, έχω αδυναμία στους Ιρλανδούς, αλλά συμφωνώ μαζί σου ότι χρειάζεται χρονική απόσταση για να συμπονέσεις τους ήρωες.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Θανάσης:
Γραφή που δημιούργησε μια δυστοπική ατμόσφαιρα στην Ιρλανδία του προηγούμενου αιώνα. Η ηρωίδα, οι υπόλοιποι χαρακτήρες-ήρωες παραδομένοι και υποτασσόμενοι σε ζωή χωρίς εκδηλώσεις συναισθημάτων σχεδόν χωρίς να αναφέρεται (παρά μόνο στο τέλος) η λέξη αγάπη. Πόσο αναντίστοιχο για τις πιο στενές σχέσεις που μπορεί να αναπτύξει στην ζωή του άνθρωπος (πατρικές, μητρικές, αδελφικές, οικογενειακές)! Ακόμα και η φιλία απουσιάζει από την ζωή των μελών, όπως και τα φιλιά ή οι συνήθεις διαχύσεις. Ο κυνισμός και η παγερή περιγραφή γεγονότων, αναμνήσεων και συναισθημάτων με χαρακτηριστικά κλασικής αμερικανικής ταινίας noir με flashbacks δείχνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο το συναισθηματικό αδιέξοδο της ηρωίδας. Η οποία ζει μόνο με το παρελθόν της (όπως και όλοι οι λοιποί πρωταγωνιστές) ενώ στο παρόν και στο μέλλον σχεδόν υπνοβατεί. Αλλά ακόμα και το παρελθόν το «στήνει» όπως αυτή επιλέγει για να δημιουργήσει (και δικαιολογήσει?) το σκληρό συναισθηματικό υπόβαθρο της ενήλικης ζωής της. Συμπλέγματα όπως μισανδρία, αδυναμία ικανοποίησης, ανεκπλήρωτη ζωή μέσα από συνειδητή παρακολούθηση κοινωνικών συμβατικοτήτων, προβάλλονται στο παρόν μέσα από μια αντικειμενικά πολύ δύσκολη οικογενειακή ζωή αλλά και υποκειμενικά παίρνοντας ρόλους από κακά παραδείγματα της γιαγιάς ή της μητέρας της. Η συνειδητοποίηση της συνέχισης της «οικογενειακής παράδοσης» θα την φέρει σε μια αναζήτηση- φυγή αλλά το απαισιόδοξο τέλος μάλλον προειδοποεί για το αναπόφευκτο. Ο θάνατος (όχι μόνο ο φυσικός αλλά και ο πνευματικός και ο συναισθηματικός) είναι κυρίαρχο στοιχείο η δε θρησκεία σε μια κατ’ εξοχήν θρησκευόμενη κοινωνία Καθολικών, παντελώς ανίκανη για εξιλέωση.
Πράγματι δύσκολο βιβλίο, πολύ αιχμηρό και με προκλητική γραφή ειδικά για να αναστατώσει καθώς πρέπει κοινωνίες.
Μου αρέσει!Αρέσει σε 1 άτομο
Θανάση μου, συμφωνώ μαζί σου ότι δεν φαίνονται τα συναισθήματα και οι εκδηλώσεις αγάπης που περιμένει κάποιος όταν κοιτάζει μέσα στη ζωή μιας οικογένειας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν βέβαια. Τα αισθήματα της Βερόνικα για τον αδελφό της είναι ιδιαίτερα έντονα και επίσης εκείνη η ‘ζητιανιά’ κάποιας εκδήλωσης αγάπης από την πλευρά της μητέρας της είναι κάποια στοιχεία που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτών των συναισθημάτων. Το ερώτημα είναι γιατί αυτά τα συναισθήματα δεν βρήκαν τον δρόμο τους για να εκδηλωθούν. Έφταιγε η θρησκευόμενη κοινωνία, ή η ντροπή (δες στη σελ. 196, «Αυτά σου κάνει η ντροπή. Αυτή είναι η ανατομία και ο κρυφός μηχανισμός της οικογένειας – ολόκληρης της γαμημένης της χώρας μας – που πνίγεται στη ντροπή».) Κι αν τελικά ήταν η ντροπή, για πιο πράγμα;
Ίσως η μητέρα και η γιαγιά να αισθανόντουσαν ντροπή που ανεχόντουσαν την κακοποίηση από την πλευρά του Νάτζεντ – όχι μόνο τη σεξουαλική – ενώ η Βερόνικα, πέρα από το σοκ της κακοποίησης του αδελφού της και της ίδιας είχε να τα βγάλει πέρα και με την ανοχή αυτών που έπρεπε να την προσέχουν. Εγώ αισθάνθηκα πάντως ότι η Βερόνικα δεν προσπαθεί να βρεί άκρη για το τι συνέβη στη παιδική της ηλικία και να ξεκαθαρίσει το τοπίο στην οικογένειά της αλλά ρίχνει μια πιο ανοιχτή ματιά στην ίδια την κοινωνία που ζει.
Μου αρέσει!Αρέσει σε 1 άτομο
Εγώ βρίσκω την ντροπή ως το κύριο συστατικό έλλειψης ανάπτυξης συναισθημάτων. Είναι η συλλογική ντροπή όσο συλλογική είναι και η οικογενειακή βία σε όλες τις εκφάνσεις της, που σκεπάζει αυτήν την στενή ομάδα ανθρώπων. Ντροπή όλων για την καθολική σιωπή και συγκαλύπτεται με έναν κυνισμό εκφραζόμενο από όλους προς αλλήλους. Και της Βερόνικα προς τον χαμένο της αδελφό συχνά. Στο επιμύθιο σου συμφωνώ απολύτως εκτός από την ανοικτή ματιά: την δίκη της ματιά ρίχνει και αυτή τόσο επηρεασμένη από τους εφιάλτες του παρελθόντος της που την καθηλώνουν διαρκώς στον φαύλο κύκλο της. Σε ευχαριστώ πολύ!
Μου αρέσει!Αρέσει σε 1 άτομο
Το μυθιστόρημα «Συγκέντρωση», μεταφέρει την σύγχυση που έχει μέσα στο μυαλό της η Βερόνικα, η κεντρική ηρωίδα, όσον αφορά τα παιδικά χρόνια. Μετά τον αιφνίδιο(??) θάνατο του αγαπημένου της αδερφού Λίαμ, κατανοεί ότι οφείλει στον εαυτό της αλλά και στην μνήμη του νεκρού αδερφού της να δώσει απαντήσεις και να ξεσκεπάσει επιτέλους σκοτεινές πτυχές των παιδικών και εφηβικών τους χρόνων, οι οποίες επηρέασαν καταστροφικά ως φαίνεται την ενήλικη ζωή τους.
Παιδιά «σκόρπιας» πολυμελούς οικογένειας, με μιά μητέρα όπου της καταλογίζεται ότι ήταν καθαρά αναπαραγωγικός ο ρόλος της, τα οποία έζησαν το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής ηλικίας με την γιαγιά και τον παππού.
Η Βερόνικα παλεύει με τις μνήμες της, αν και δεν είναι και η ίδια σίγουρη ποιές από αυτές είναι αληθινές και ποιές αποκύημα της φαντασίας της, φαίνεται ότι τις περισσότερες και πιό δυσάρεστες τις έχει σβήσει και τώρα πρέπει να τις ανακαλέσει.
Πολύ σημαντικό για την Βερόνικα είναι οι ενοχές που νοιώθει υιατί δεν προσπάθησε αρκετά ώστε να αποτρέψει το κατρακύλημα του Λίαμ, παρότι για αυτόν ανέλαβε τον ρόλο της μητέρας πολλές φορές μεν, σιώπησε κάποιες άλλες δε!
Η Έιντα κλήθηκε να αντικαταστήσει την κηδεμόνα των παιδιών, όμως όπως μας λέει η ηρωίδα, πρόσφερε μεγαλύτερο ενδιαφέρον και φροντίδα στους ξένους, παρά στους δικούς της, καθώς και εκείνη είχε κάνει στο παρελθόν λάθη με τα δικά της παιδιά.
Τα γεγονότα ξεκαθαρίζουν για την Βερόνικα, το βράδυ που συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια, μετά από πολλά χρόνια.
Φαίνεται τελικά ότι για τις τρείς γυναίκες, Έιντα, μητέρα και Βερόνικα, η έννοια μητρότητα ήταν ελλιπής, γιατί οι ίδιες, ήταν πληγωμένες από τις μητέρες τους.
Απολύτως κατανοητό είναι δε, ότι λόγω της χαμένης παιδικής ανεμελιάς και αθωότητας της Βερόνικας και του Λίαμ, έχει επηρεαστεί αρνητικά και η σεξουαλική τους ζωή.
Νομίζω τελικά, ότι αυτά τα παιδιά στιγματίζονται από την έλλειψη αγάπης και φροντίδας της μητέρας.
Μου αρέσει!Αρέσει σε 2 άτομα
Τι ωραίες σκέψεις Σοφία μου! Σ’ ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Καλησπέρα,
Μερικές σκέψεις και μία απόπειρα απάντησης στα πολύ ενδιαφέροντα ερωτήματα της Βάσως.
Η Βερόνικα (το βιβλίο) αναφέρεται σε εγκληματικές πράξεις, ουσιαστικά βιασμούς ανηλίκων, τα οποία συνέβησαν (τουλάχιστον) στην ίδια και στον αδελφό της Λίαμ, την σημάδεψαν και τα έχει υποσυνείδητα αποκρύψει.
Η απόκρυψη εδράζεται νομίζω σε πολλά υποστρώματα, όπως:
α) στο μικροαστικό καθολικό θρησκευτικό περιβάλλον που συχνά αναφύεται μέσα στην καθημερινότητα (ή στις Κυριακές, βλ. και ιστορία ιερού μαντηλίου – όνομα Βερόνικα) της οικογένειας (αν και η θρησκευτική πίστη έχει αμφισβητηθεί ήδη από τη Βερόνικα-παιδί),
και κυρίως β) στην ψυχολογική απώθηση της ντροπής, θέμα που βλέπω ότι έχετε ήδη συζητήσει.
Αυτά, τα περί απόκρυψης, είναι και η απάντηση για το αναφερόμενο «Δεν ξέρω την αλήθεια, ή ίσως δεν ξέρω πώς να την ομολογήσω».
Το συναρπαστικό είναι ότι το αίτιο της «δυστοπίας-δυστυχίας» της Βερόνικας (που συνυφαίνεται με τον πόνο της απώλειας του Λίαμ), το αντιλαμβανόμαστε προς το τέλος του βιβλίου (κεφάλαιο 35), όταν κατανοούμε επιτέλους ποιές ήταν οι συνδιαλλαγές του Lambert Nugent με την Ada Merriman (ήτοι τα χρέη πληρωμένα «επί σώμασι», για να ..θυμηθούμε και το Σόλωνα που τα κατήργησε!), καθώς και το ρόλο του συζύγου της Ada, Charlie σε αυτό το θέμα (απώλεια της οικογενειακής οικίας/εστίας/ σε στοίχημα ιπποδρόμου, αν δεν απατώμαι).
Ανέστιοι, πληρώνουν επί σώμασι λοιπόν.
Σχετικά με την αντίδραση της μητέρας:
Η μητέρα της Βερόνικας στέκεται με το βάρος της ζωής και των χρόνων της απέναντι στο θάνατο του παιδιού της.
Δεν αντιδρά υπερβολικά, δεν αντιδρά όμως ούτε με ασέβεια.
Τα πολλά παιδιά εδώ λειτουργούν, ας μου επιτραπεί, κάπως «συσσωρευτικά» ή ως επανάληψη μίας σωματικής λειτουργίας.
Τα παιδιά είναι μονάδες μίας «οικοτεχνίας».
Αυτή η πολυτεκνία, χαρακτηριστικό των παραδοσιακών κοινωνιών, ήταν απαραίτητη για την οικοτεχνική – βιοτεχνική αυτάρκεια της οικογένειας γενικά σε παλαιότερες εποχές.
Στην Ιρλανδία των δεκαετιών 1960-1970, όπως και αλλού, νομίζω ότι μπορεί να θεωρηθεί πλέον κατάλοιπο μίας παλαιάς αγροτικής δομής.
Στοιχείο των παραδοσιακών κοινωνιών είναι και η «πρόθεση» του νεκρού (ξαγρύπνια στο νεκροκρέβατο), που γίνεται για τον νεκρό Liam, έθιμο που υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα (βλ. ενδεικτικά: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AD%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%94%CE%B9%CF%80%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%85)
Η πρόθεσις του νεκρού ακολουθείται (και για τον Liam βέβαια) από την εκφορά, βλ. ενδεικτικά: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/geom/geom.agg.10.htm
Σχετικά με τον ρόλο της πίστης-θρησκείας:
Η Βερόνικα «φορά» ακόμη πάνω της την ηθική του καθολικισμού (τον οποίο έχει απορρίψει) γι’αυτό και τύπτεται – νιώθει ενοχή – σε πολλά σημεία, όπως και εδώ:
«Ποια νομίζω πως είμαι, με τι δικαίωμα αγγίζω, χειραγωγώ κι αποδιώχνω την αγάπη μιας μητέρας;»
Σήμερα ακόμη, οι Ιρλανδοί δηλώνουν Καθολικοί σε ποσοστό 87,4% (τα στοιχεία, πρόχειρα από wikipedia).
Η Βερόνικα απελευθερώνεται από την ενοχή όταν αποφασίζει -έστω και μετά από δεκαετίες- να πει σε όλη την οικογένεια την αλήθεια (κεφάλαιο 39).
Σχετικά με τον ρόλο τόσο της ενοχής όσο και της συγχώρεσης στη ζωή των χαρακτήρων:
Το βιβλίο όλο κινείται στο δίπολο ενοχή/απόκρυψη – συγχώρεση/ειλικρίνεια.
Το νήμα της αφήγησης προχωρά από την ανάγκη (οικονομική) – στο έγκλημα/ενοχή (βιασμός) – στην απόκρυψη (δυστοπία Βερόνικας) – στη νέμεση (θάνατος Liam, πρόθεση – εκφορά) – στην κάθαρση/συγχώρεση (ταξίδι Βερόνικας).
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Charlie παραμένει το παιδί της αφήγησης, καθώς ο Nugent ενδύεται το κακό αποκλειστικά.
Σχετικά με: «Ο αβυσσαλέος πόνος της μητέρας μου, που η σκληρή καρδιά μου αδυνατεί να καταλάβει.”
Η Βερόνικα δείχνει συμπόνια για τη μητέρα της που ανέχτηκε ή δέχτηκε ή αγνόησε (;) το εγκληματικό φέρσιμο της γιαγιάς.
Αναζητείται η ενσυναίσθηση που έχουμε συχνά βρει στη σύγχρονη λογοτεχνία, η συγχώρεση.
Στη σελίδα 234, στα περί θείου Βαλ:
το ζητούμενο πιστεύω ότι είναι η ευθύνη. Η ατομική και η συλλογική, εδώ η οικογενειακή.
Είναι πολλά τα λογοτεχνικά παράλληλα, ελληνικά και ξένα, για τα αποτελέσματα ή τη συλλογικότητα της ευθύνης για το κακό – για μία «ύβρη» (θυμήθηκα τον Καζαντζάκη διαβάζοντάς το, υπάρχουν και άλλα).
Σχετικά με «Αυτά σου κάνει η ντροπή. Αυτή είναι η ανατομία και ο κρυφός μηχανισμός της οικογένειας».
Αυτό είναι ένα από τα σημεία που υπογράμμισα διαβάζοντας. Κατά μία έννοια, αυτό είναι το βιβλίο όλο σε δύο γραμμές.
Μεταξύ άλλων, σκέφτεται κανείς και τη ντροπή ως μηχανισμό ρύθμισης συμπεριφοράς κατά τα (μικρο)αστικά πρότυπα (δεκαετίες 1960-1970).
Σχετικά με σχέση της Έιντα με τον Νάτζεντ και το ρόλο του σεξ:
Η αρχή της δυστοπίας και της δυστυχίας στο βιβλίο είναι ότι το σεξ είναι είτε αγοραίο (ενοίκιο) είτε «μηχανιστικό» (πολλοί απόγονοι). «Προπατορικό» μας βάζει να σκεφτούμε, δεν θυμάμαι καλά αν κάπου το αναφέρει κιόλας!
Σχετικά με τη μητρότητα:
Η μητρότητα βιώνεται με διαφορετικό τρόπο από τη μητρική φιγούρα κάθε μίας από τις γενιές που μας απασχολεί στο βιβλίο.
Νομίζω ότι αυτό εν μέρει εξηγείται (δυστυχώς) από οικονομικούς παράγοντες μεταξύ άλλων.
Στα «παρήγορα», είναι ότι πράγματι βλέπουμε ότι οι εποχές βαίνουν προς μία πιο ανθρώπινη (ή έστω πιο ειλικρινή) αντιμετώπιση των οικογενειακών και γενικά των διαπροσωπικών σχέσεων.
Μάλλον ευτυχισμένες είναι οι Emily και Rebecca, ίσως και ένα αγόρι που μπορεί να αποκτήσει η οικογένεια (μεταφυσικά το υποδέχεται η Βερόνικα προς το τέλος).
Ναι, είναι ένα βιβλίο που σε παρασέρνει… δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα, είναι ένας εσωτερικός μονόλογος.
Είναι ακριβώς στο πνεύμα της φετινής θεματικής της Λέσχης μας και η Anne Enright έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να μας συγκινεί με μία γραφή σαν ήρεμη θάλασσα, που κρύβει όμως ναυάγια στο βυθό.
Μετά που τα πρωτοέγραψα αυτά, βρήκα και μία κριτική στον Guardian:
https://www.theguardian.com/books/2007/apr/28/featuresreviews.guardianreview17
Ευχαριστούμε εγκάρδια τη Βάσω για τα όμορφα ταξίδια που μας προσφέρουν τα βιβλία της Λέσχης.
Να είστε καλά και να διαβάζετε πολλά, ασφαλείς.
Μαρία Χιδίρογλου
Μου αρέσει!Αρέσει σε 3 άτομα
Καλησπέρα,
Μερικές σκέψεις και μία απόπειρα απάντησης στα πολύ ενδιαφέροντα ερωτήματα της Βάσως.
Η Βερόνικα (το βιβλίο) αναφέρεται σε εγκληματικές πράξεις, ουσιαστικά βιασμούς ανηλίκων, τα οποία συνέβησαν (τουλάχιστον) στην ίδια και στον αδελφό της Λίαμ, την σημάδεψαν και τα έχει υποσυνείδητα αποκρύψει.
Η απόκρυψη εδράζεται νομίζω σε πολλά υποστρώματα, όπως:
α) στο μικροαστικό καθολικό θρησκευτικό περιβάλλον που συχνά αναφύεται μέσα στην καθημερινότητα (ή στις Κυριακές, βλ. και ιστορία ιερού μαντηλίου – όνομα Βερόνικα) της οικογένειας (αν και η θρησκευτική πίστη έχει αμφισβητηθεί ήδη από τη Βερόνικα-παιδί),
και κυρίως β) στην ψυχολογική απώθηση της ντροπής, θέμα που βλέπω ότι έχετε ήδη συζητήσει.
Αυτά, τα περί απόκρυψης, είναι και η απάντηση για το αναφερόμενο «Δεν ξέρω την αλήθεια, ή ίσως δεν ξέρω πώς να την ομολογήσω».
Το συναρπαστικό είναι ότι το αίτιο της «δυστοπίας-δυστυχίας» της Βερόνικας (που συνυφαίνεται με τον πόνο της απώλειας του Liam), το αντιλαμβανόμαστε προς το τέλος του βιβλίου (κεφάλαιο 35), όταν κατανοούμε επιτέλους ποιές ήταν οι συνδιαλλαγές του Lambert Nugent με την Ada Merriman (ήτοι τα χρέη πληρωμένα “επί σώμασι”, για να ..θυμηθούμε και το Σόλωνα που τα κατήργησε!), καθώς και το ρόλο του συζύγου της Ada, Charlie σε αυτό το θέμα (απώλεια της οικογενειακής οικίας/εστίας/ σε στοίχημα ιπποδρόμου, αν δεν απατώμαι).
Ανέστιοι, πληρώνουν επί σώμασι λοιπόν.
Σχετικά με την αντίδραση της μητέρας:
Η μητέρα της Βερόνικας στέκεται με το βάρος της ζωής και των χρόνων της απέναντι στο θάνατο του παιδιού της.
Δεν αντιδρά υπερβολικά, δεν αντιδρά όμως ούτε με ασέβεια.
Τα πολλά παιδιά εδώ λειτουργούν, ας μου επιτραπεί, κάπως «συσσωρευτικά» ή ως επανάληψη μίας σωματικής λειτουργίας.
Τα παιδιά είναι μονάδες μίας «οικοτεχνίας».
Αυτή η πολυτεκνία, χαρακτηριστικό των παραδοσιακών κοινωνιών, ήταν απαραίτητη για την οικοτεχνική – βιοτεχνική αυτάρκεια της οικογένειας γενικά σε παλαιότερες εποχές.
Στην Ιρλανδία των δεκαετιών 1960-1970, όπως και αλλού, νομίζω ότι μπορεί να θεωρηθεί πλέον κατάλοιπο μίας παλαιάς αγροτικής δομής.
Στοιχείο των παραδοσιακών κοινωνιών είναι και η «πρόθεση» του νεκρού (ξαγρύπνια στο νεκροκρέβατο), που γίνεται για τον Liam, έθιμο που υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα (βλ. ενδεικτικά: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AD%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%94%CE%B9%CF%80%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%85)
Η πρόθεσις του νεκρού ακολουθείται (και για τον Liam βέβαια) από την εκφορά, βλ. ενδεικτικά: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/geom/geom.agg.10.htm
Σχετικά με τον ρόλο της πίστης-θρησκείας:
Η Βερόνικα «φορά» ακόμη πάνω της την ηθική του καθολικισμού (τον οποίο έχει απορρίψει) γι’αυτό και τύπτεται – νιώθει ενοχή – σε πολλά σημεία, όπως και εδώ:
«Ποια νομίζω πως είμαι, με τι δικαίωμα αγγίζω, χειραγωγώ κι αποδιώχνω την αγάπη μιας μητέρας;»
Σήμερα ακόμη, οι Ιρλανδοί δηλώνουν Καθολικοί σε ποσοστό 87,4% (τα στοιχεία, πρόχειρα από wikipedia).
Η Βερόνικα απελευθερώνεται από την ενοχή όταν αποφασίζει -έστω και μετά από δεκαετίες- να πει σε όλη την οικογένεια την αλήθεια (κεφάλαιο 39).
Σχετικά με τον ρόλο τόσο της ενοχής όσο και της συγχώρεσης στη ζωή των χαρακτήρων:
Το βιβλίο όλο κινείται στο δίπολο ενοχή/απόκρυψη – συγχώρεση/ειλικρίνεια.
Το νήμα της αφήγησης προχωρά από την ανάγκη (οικονομική) – στο έγκλημα/ενοχή (βιασμός) – στην απόκρυψη (δυστοπία Βερόνικας) – στη νέμεση (θάνατος Liam, πρόθεση – εκφορά) – στην κάθαρση/συγχώρεση (ταξίδι Βερόνικας).
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Charlie παραμένει το παιδί της αφήγησης, καθώς ο Nugent ενδύεται το κακό αποκλειστικά.
Σχετικά με: «Ο αβυσσαλέος πόνος της μητέρας μου, που η σκληρή καρδιά μου αδυνατεί να καταλάβει.”
Η Βερόνικα δείχνει συμπόνια για τη μητέρα της που ανέχτηκε ή δέχτηκε ή αγνόησε (;) το εγκληματικό φέρσιμο της γιαγιάς.
Αναζητείται η ενσυναίσθηση που έχουμε συχνά βρει στη σύγχρονη λογοτεχνία, η συγχώρεση.
Στη σελίδα 234, στα περί θείου Βαλ:
το ζητούμενο πιστεύω ότι είναι η ευθύνη. Η ατομική και η συλλογική, εδώ η οικογενειακή.
Είναι πολλά τα λογοτεχνικά παράλληλα, ελληνικά και ξένα, για τα αποτελέσματα ή τη συλλογικότητα της ευθύνης για το κακό – για μία «ύβρη» (θυμήθηκα τον Καζαντζάκη διαβάζοντάς το, υπάρχουν και άλλα).
Σχετικά με «Αυτά σου κάνει η ντροπή. Αυτή είναι η ανατομία και ο κρυφός μηχανισμός της οικογένειας».
Αυτό είναι ένα από τα σημεία που υπογράμμισα διαβάζοντας. Κατά μία έννοια, αυτό είναι το βιβλίο όλο σε δύο γραμμές.
Μεταξύ άλλων, σκέφτεται κανείς και τη ντροπή ως μηχανισμό ρύθμισης συμπεριφοράς κατά τα (μικρο)αστικά πρότυπα (δεκαετίες 1960-1970).
Σχετικά με σχέση της Έιντα με τον Νάτζεντ και το ρόλο του σεξ:
Η αρχή της δυστοπίας και της δυστυχίας στο βιβλίο είναι ότι το σεξ είναι είτε αγοραίο (ενοίκιο) είτε «μηχανιστικό» (πολλοί απόγονοι). «Προπατορικό» μας βάζει να σκεφτούμε, δεν θυμάμαι καλά αν κάπου το αναφέρει κιόλας!
Σχετικά με τη μητρότητα:
Η μητρότητα βιώνεται με διαφορετικό τρόπο από τη μητρική φιγούρα κάθε μίας από τις γενιές που μας απασχολεί στο βιβλίο.
Νομίζω ότι αυτό εν μέρει εξηγείται (δυστυχώς) από οικονομικούς παράγοντες μεταξύ άλλων.
Στα «παρήγορα», είναι ότι πράγματι βλέπουμε ότι οι εποχές βαίνουν προς μία πιο ανθρώπινη (ή έστω πιο ειλικρινή) αντιμετώπιση των οικογενειακών και γενικά των διαπροσωπικών σχέσεων.
Μάλλον ευτυχισμένες είναι οι Emily και Rebecca, ίσως και ένα αγόρι που μπορεί να αποκτήσει η οικογένεια (μεταφυσικά το υποδέχεται η Βερόνικα προς το τέλος).
Ναι, είναι ένα βιβλίο που σε παρασέρνει… δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα, είναι ένας εσωτερικός μονόλογος.
Είναι ακριβώς στο πνεύμα της θεματικής και η Anne Enright έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να μας συγκινεί με μία γραφή σαν ήρεμη θάλασσα, που κρύβει όμως ναυάγια στο βυθό.
Μετά που τα πρωτοέγραψα αυτά, βρήκα και μία κριτική στον Guardian:
https://www.theguardian.com/books/2007/apr/28/featuresreviews.guardianreview17
Ευχαριστούμε εγκάρδια τη Βάσω για τα όμορφα ταξίδια που μας προσφέρουν τα βιβλία της Λέσχης.
Να είστε καλά και να διαβάζετε πολλά, ασφαλείς.
Μαρία Χιδίρογλου
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Το σχόλιό μου βασίζεται στην πρόταση της σελ. 196 που αναφέρεις παραπάνω.
Όλη η ιστορία αναδεικνύει τον «μηχανισμό» της οικογένειας.
Αυτόν τον «ιερό θεσμό», που οδηγεί στην απώθηση των καταστάσεων που βιώνουν τα μέλη της,τα μέλη που έχουν εκπαιδευτεί να κρατάνε τα προσχήματα.
Αυτή η απώθηση ,χτίζει και τις μελλοντικές σχέσεις των ατόμων, τις σχέσεις των μελών της κοινωνίας.
Οι σκέψεις για λύσεις και επανορθώσεις έρχονται, αναδύονται όταν συγκλονιστικά και αναπότρεπτα γεγονότα συμβαίνουν. ΄Οπως ο θ ά ν α τ ο ς.
Τότε βγαίνουν σιγά-σιγά οι σκέψεις για αυτά που κρύβονται τόσο καιρό,αυτά που δεν συζητήθηκαν ποτέ, αυτά που πνίγηκαν μέσα στο ποτό και την ντροπή.
Είναι άραγε ελπιδοφόρο αυτό?
ο θάνατος κάτι νέο φέρνει, μια ανάταση της σκέψης, σε κάνει να βλέπεις τα μεγάλα μικρά και αντιστρόφως. Ποιά εντέλει είναι τα σπουδαία?
Οπωσδήποτε η παραδοχή της α λ ή θ ε ι α ς.
`Η εικόνα της κηδείας του Λίαμ βάζει όμως ταφόπλακα σε κάθε ελπίδα.
«Όλοι οι Χέγκαρτυ έχουν χανγκόβερ, συμπεριλαμβανομένου και του νεκρού» και παρακάτω συνεχίζει η Ενράιτ:
«προσπαθώ κάτι να πιστέψω, έτσι για το γαμώτο. Ετσι αρπάζομαι από το σπαραγμό μου. Κοιτάζω το φέρετρο του Λίαμ και προσπαθώ να πιστέψω στην α γ ά π η.
Καθόλου εύκολο.
Ιδού λοιπόν. Η σιωπηλή παρέλαση των εναπομεινάντων Χέγκαρτυ. Δεν ξέρω τι είναι αυτό που επιδεικνύουμε σε τόσο κόσμο, πέρα από την οικογενειακή πληγή μας. Γιατί αυτήν ακριβώς την στιγμή, νιώρω πως το να είσαι μέλος μιας οικογένειας είναι ο ποιo απαρακτικά οδυνηρός τρόπος ύπαρξης!!!!(τα θαυμαστικά δικά μου).
Μια μεγάλη συγγραφέας που με γενναίο τρόπο μιλάει γιαυτά που είναι ερμητικά κλεισμένα, αυτά που βασανίζουν ακατάπαυστα. Και που γιαυτά μας δείχνει τον δύσκολο δρόμο.
Αγγελική
Μου αρέσει!Μου αρέσει!